Covid-19 nedeniyle işyerinin geçici olarak kapanması veya işyerinde küçülme nedeniyle işten çıkarılan işçinin hakları nelerdir? İşçi salgın nedeniyle karantinaya alındığında işten çıkarılabilir mi? Kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır mı?
4857 Sayılı İş Kanunun 24/III ve 25/III maddelerine göre, işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı nedenler ortaya çıkarsa işçi ve işveren iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilir.
Zorlayıcı neden, önceden görülemeyen, kaçınılması mümkün olmayan, dıştan gelen bir olaydır. Yargıtay kararlarına göre işçiyi çalışmaktan alıkoyan nedenler, işçinin çevresinde meydana gelmelidir. İşyerinden kaynaklanan ve çalışmayı önleyen nedenler bu madde kapsamına girmez. Örneğin işyerinin kapatılması zorlayıcı neden sayılmaz (Yargıtay 9. HD. 25.4.2008 gün 2007/16205 E, 2008/10253 K.). Ancak; sel, kar, deprem gibi doğal olaylar nedeniyle ulaşımın kesilmesi, salgın hastalık sebebiyle karantina uygulaması gibi durumlar zorlayıcı nedenlerdir (Yargıtay 9. HD. 18.09.2019, 2016/9116 E, : 2019/16141K.).
Bu bir haftalık bekleme süresinde işveren işçiye İş Kanunun 40. maddesi uyarınca her gün için yarım ücret ödemek zorundadır. Ortaya çıkan zorlayıcı nedenden dolayı sözleşmenin askıda kaldığı bir haftalık süre içerisinde işçi bu nedene dayanarak iş sözleşmesini feshedemez. Ancak bu süre içerisinde sözleşmenin derhal feshine neden olabilecek başka bir haklı neden ortaya çıkar ise bu nedene dayanarak işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Yine iş akdinin askıda olduğu dönemde işçinin sadakat borcu devam ettiğinden sadakat borcuna aykırı bir davranış içine girmesi halinde işveren de sözleşmeyi haklı nedenle feshedebilir. Bir haftalık bekleme süresinden sonra işçi veya işveren fesih hakkını kullanmakta serbesttir.
Koronavirüs salgınına karşı alınan tedbirlere ilişkin çıkarılan genelge nedeniyle işyerinin geçici olarak kapatılması durumunda işveren zorlayıcı nedenle işçinin iş görme edimini yerine getirmesini kusuru olmaksızın geçici kabul imkânsızlığına düşmekte ve iş akdi askıya alınmaktadır. İş sözleşmesi bu şekilde bir haftalık süre için askıya alınıp bu süre boyunca çalışana yarım maaş ödenebilir. İşyerinin salgın nedeniyle kapatılma süresi 1 haftayı geçtikten sonra işçiye haklı nedenle fesih hakkı oluşturmaktadır.
İşçinin bu şekilde yaptığı fesih İş Kanununa göre “haklı fesih” olduğundan kanuni ihbar süresine uyma zorunluluğu bulunmamaktadır, dolayısıyla ihbar tazminatı hakkı doğmaz. Ancak işçinin 1 yıldan fazla çalışma süresi varsa 1475 sayılı Yasa’nın 14’üncü maddesi uyarınca kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.