YARGILAMA GİDERİ NEDİR?
Yargılama giderleri genel bir ifadeyle ; davanın açılması sürecinden sonuçlanmasına kadar, yargısal bir faaliyetin başlatılması, yürütülmesi devamının sağlanması için karşılanması gereken ödenmediği takdirde yargısal sürecin sekteye uğrayacağı hatta duracağı ve bu nedenlerle ortaya çıkan parasal giderlerdir. Yargılama giderleri yargılamanın başlangıcından sonuna kadar ödenen harç, delil ikamesi için yapılan masraflar(bilirkişi, tanık ,keşif incelemesi vb.) ve diğer masraflar ile vekâlet ücretinden oluşmaktadır. Bunlardan yargılama sırasında yapılması gereken ve tarafların hemen ödemesi gereken gider ve masraflar, avans ve ücretler dar anlamda yargılama giderleri ise; yargılama sürecinin sağlıklı yürütlebilmesi için yapılması gereken diğer tüm giderler ise geniş anlamda yargılama giderlerini oluşturur.
Yargılama giderleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 323. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:
Yargılama Giderleri ve Adli Yardım
BİRİNCİ BÖLÜM
Yargılama Giderleri
Yargılama giderlerinin kapsamı
- Yargılama giderleri şunlardır:
a) Başvurma (Değişik, 28.07.2020T. 7251 Sy.Kanun-32.madde), karar ve ilam harçları.
b) Dava nedeniyle yapılan tebliğ ve posta giderleri.
c) Dosya ve sair evrak giderleri.
ç) Geçici hukuki koruma tedbirleri ve protesto, ihbar, ihtarname ve vekâletname düzenlenmesine ilişkin giderler.
d) Keşif giderleri.
e) Tanık ile bilirkişiye ödenen ücret ve giderler.
f) Resmî dairelerden alınan belgeler için ödenen harç, vergi, ücret ve sair giderler.
g) Vekil ile takip edilmeyen davalarda tarafların hazır bulundukları günlere ait gündelik, seyahat ve konaklama giderlerine karşılık hâkimin takdir edeceği miktar; vekili bulunduğu hâlde mahkemece bizzat dinlenmek, isticvap olunmak veya yemin etmek üzere çağrılan taraf için takdir edilecek gündelik, yol ve konaklama giderleri.
ğ) Vekille takip edilen davalarda kanun gereğince takdir olunacak vekâlet ücreti.
h) Yargılama sırasında yapılan diğer giderler.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre kural olarak yargılama giderleri haksız çıkan tarafa yükletilir.
Yargılama giderlerinden sorumluluk
MADDE 326- (1) Kanunda yazılı hâller dışında, yargılama giderlerinin, aleyhine hüküm verilen taraftan alınmasına karar verilir.
(2) Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır.
(3) Aleyhine hüküm verilenler birden fazla ise mahkeme yargılama giderlerini, bunlar arasında paylaştırabileceği gibi, müteselsilen sorumlu tutulmalarına da karar verebilir.
Haksız çıkan tarafa yüklenen yargılama giderlerinin kapsamına, lehine hüküm verilen tarafın Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 120. maddesi kapsamında peşin olarak ödediği ve devlete ödenecek olan harç ve giderler dahildir. Buna göre:
Harç ve gider avansının ödenmesi
MADDE 120- (1) Davacı, yargılama harçları ile her yıl Adalet Bakanlığınca çıkarılacak gider avansı tarifesinde belirlenecek olan tutarı, dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır.
(2) Avansın yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir.
(3) (Ek:22/7/2020-7251/9 md.) Taraflardan her birinin ikamesini talep ettiği delil için mahkemece belirlenen delil avansına ilişkin 324 üncü madde hükümleri saklıdır.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 326/3. maddesi kapsamında dava sonucunda taraflardan her biri kısmen haklı kısmen haksız çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır. Aleyhine hüküm verilenlerin birden fazla olması halinde, mahkeme yargılama giderlerini ya bunlar arasında paylaştırabilir ya da müteselsilen sorumlu tutulmalarına karar verebilir Buna göre;
Yargılama giderlerinden sorumluluk
MADDE 326- (1) Kanunda yazılı hâller dışında, yargılama giderlerinin, aleyhine hüküm verilen taraftan alınmasına karar verilir.
(2) Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır.
(3) Aleyhine hüküm verilenler birden fazla ise mahkeme yargılama giderlerini, bunlar arasında paylaştırabileceği gibi, müteselsilen sorumlu tutulmalarına da karar verebilir.
DAVA HARCI NEDİR?
Herhangi bir uyuşmazlık veya hak arama vb. sebeple mahkemeye dava açılmak istenmesi durumunda devlet tarafından davanın açılabilmesi için alınan harç miktarına dava harcı denir. Dava harçları her yıl Adalet bakanlığı tarafından belirlenmektedir. Dava çeşidine,dava konusunun miktarına ve uyuşmazlığın niteliğine göre harç tutarları değişiklik göstermektedir. Dava harçları yüzdelik dilimler ile belirlenmektedir. Nitelik veya nicelik durumuna göre harç tarifesinde yüzdelik dilimler veya para cinsi ile belirlenmektedir. Eğer dava açılma sürecinde belirlenen bu harçlar yatırılmazsa yani dosya açılışındaki harçların ödenmemesi durumunda dava açılamayacaktır. Dava açılırken dosya açılış sürecinde dava harcının ödenmemesi durumunda mahkeme tarafından 15 günlük süre verilir.Yatırılmaması durumunda dava açılmaz.
DAVA HARCI NEYE GÖRE BELİRLENİR?
Dava harcı veya yargılama harcı her yıl Adalet bakanlığı tarafından tarife değişikliğine gidilerek güncellenmektedir.Davacı mahkeme açılacak dava ile ilgili bir dilekçe yazarak ilgili mahkemeye başvurur. Sonrasında mahkeme tarafından bir ön tahkikat işlemi tamamlandıktan sonra dava harcı hesaplanır. Dava harçları nispi ve maktu harç olmak üzere 2 gruba ayrılmaktadır.
Nispi harç: Konusu para ile ölçülebilir değerler için alınan harçlar arasında yer almaktadır.
Maktu harçlar: Konusu para veya değerlerle ölçüm yapılamayan uyuşmazlık davalarındaki harçlar olarak tanımlanmaktadır.
Yargı harçları mutlaka makbuz karşılığı tahsil edilmektedir. Bu makbuzun bir nüshası davaya konu olan dosya içerisinde bulunmaktadır.