ARAÇ MAHRUMİYET BEDELİ NEDİR, NASIL ALINIR?

Araç mahrumiyet bedeli, oluşan trafik kazası sonucunda mağdur araç sürücüsünün hasar onarım süresi boyunca aracını kullanmamasından kaynaklanan bir maddi tazminat türüdür. Araç mahrumiyet bedelinin tespitinde birçok farklı kriter baz alınmaktadır. Bu bedelin tazmininin asıl sebebi, araç sahibinin araçsız kaldığı gün boyunca uğradığı ulaşım masrafına ilişkin zararın giderilmesidir.

ARAÇ MAHRUMİYET BEDELİNİN TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ

Araç mahrumiyet bedeli nedir sorusunun birçok cevabı bulunmaktadır. Esasen araç mahrumiyet bedeli, kaza sonucunda tam kusurlu olmayan tarafın, kaza sebebiyle aracın onarım süresi boyunca uğrayacağı ulaşım zararının giderilmesidir. Zira mağdur kişi, yaşanan trafik kazasının ardından aracının tamir süresi boyunca kendi aracından mahrum kalmaktadır. Araç mahrumiyet bedelinin hukuki niteliği; bir haksız fiil neticesinde meydana gelen zarar tazminatı oluşudur.

ARAÇ MAHRUMİYET BEDELİNİN TÜRK BORÇLAR KANUNU VE KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU’NDAKİ YERİ

Araç mahrumiyeti, Türk Borçlar Kanunu’nun 49 vd. Maddelerinde düzenlenen haksız fiil sorumluluğundan kaynaklanmaktadır. Mezkûr kanunun ilgili maddesi gereğince kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille bir başkasına zarar verenin bu zararı gidermekle yükümlü olduğu düzenlenmiştir. Dolayısıyla trafik kazası sonucunda kusurlu bir biçimde karşı tarafa zarar vererek aracından mahrum kalmasına sebep olan sürücü bu zarardan sorumlu olacaktır.

Ayrıca Karayolları Trafik Kanunu’nun 85 vd. Maddelerinde işleten ve araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin hukuki sorumluluğu olduğu düzenlenmiştir. İlgili madde gereğince bir motorlu aracın işletilmesi bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa bu zararın giderilmesi gerekeceği düzenlenmiştir. Dolayısıyla trafik kazasında kusurlu bir biçimde karşısındaki kişiye zarar veren ve aracından mahrum kalmasına sebep olan kişi araç mahrumiyet bedelinden sorumlu olacaktır.

ARAÇ MAHRUMİYET BEDELİNE HAK KAZANMA ŞARTLARI

Araç mahrumiyet bedeline hak kazanma şartları gerçekleştiği takdirde araç mahrumiyet bedeli talep edilebilecektir. Aksi takdirde araç mahrumiyet bedeline hak kazanılamaz. Araç mahrumiyet bedeline hak kazanma şartları şunlardır:

• Haksız Fiil: Araç mahrumiyet bedeline hak kazanabilmek için ilk şart haksız bir fiilin varlığıdır. Burada haksız fiil, trafik kazasında karşı tarafın verdiği zararla arasında illiyet bağı bulunan eylemdir.
• Araç mahrumiyet bedeli Talep Eden Kişinin Tamamen Kusurlu Olmaması: Araç mahrumiyet bedeli talep edebilmek için bir diğer şart, talepte bulunan sürücünün tamamen kusurlu olarak kazaya sebebiyet vermemiş olmasıdır. Trafik kazalarında kusur oranlarının tespiti ise Karayolları Trafik Kanunu’ndaki esaslara göre belirlenecektir.
• Aracın Onarımda Kalması: İşbu tazminata hak kazanabilmek için kaza sonucunda aracın belirli bir süre onarımda kalması ve sürücünün araçtan mahrum kalması gerekmektedir. Şayet araç sürücüsünün birden çok aracı varsa bu durumda kazaya karışan aracın kullanıldığına ilişkin bilgi ve belgelerin sunulması makul olacaktır. Zira aksi takdirde araç mahrumiyet bedeli talebi reddedilebilir.

HANGİ HALLERDE ARAÇ MAHRUMİYETİ BEDELİ TALEP EDİLEBİLİR?

Araç mahrumiyet bedeli, trafik kazasına kusurlu bir biçimde sebebiyet veren sürücüden, zarar vererek aracın onarımda kalması durumunda talep edilebilecek bir zarar kalemidir. Zira bu süreçte mağdur araç sürücüsü araçsız kalması sebebiyle hak kaybına uğramaktadır. İşte bu durumda araç mahrumiyet bedeli, mağdur araç sürücüsünün hakkını korumak amacıyla hukukumuzda var olan bir müessesedir. Dolayısıyla trafik kazasında tamamen kusurlu olmayan ve aracı onarımda kalan mağdur sürücüler araç mahrumiyet bedeli talep edebilecektir. Ayrıca trafik kazası tazminat hesaplama aracımıza göz atabilirsiniz.

ZORUNLU TRAFİK SİGORTASI VE KASKO SİGORTASININ ARAÇ MAHRUMİYETİNE ETKİSİ

Zorunlu trafik sigortasının araç mahrumiyetine etkisi bulunmamaktadır. Zira zorunlu trafik sigortası araç mahrumiyet bedelini karşılamamaktadır. Nitekim bu hususta Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 26. Hukuk Dairesi’nin 2019/428 E., 2025/842 K. Sayılı kararında; “İş bu davanın karşı aracın ZMSS şirketi aleyhinde açılması, davalı sigorta şirketinin KTK’nın 85. maddesinde düzenlenen araç işleteninin hukuki sorumluluğunu, sigortalısının kusuru oranında ve azami poliçe limitine kadar üstlenmesi, davalının araçta trafik kazası nedeniyle oluşan gerçek zarardan sorumlu olması nedeniyle, araç mahrumiyetine ilişkin zarar, gerçek zarar kapsamında olmayıp, dolaylı zararlardan olduğundan, bu zarar kaleminden davalı sigorta şirketi sorumlu değildir.

Davacı araç mahrumiyetine ilişkin zararını dava dışı araç işleteni ve/veya sürücüsünden talep edebilir…” Şeklinde karar vererek zorunlu trafik sigortasını üstlenen sigorta şirketinin araç mahrumiyet bedelinden sorumlu olmayacağını hükme bağlamıştır. Ancak kasko sigortası araç mahrumiyet bedelini karşılayabilir. Bir araçta kasko bulunduğu takdirde kasko poliçesinde araç mahrumiyet bedeli klozu bulunuyorsa bu durumda kasko araç mahrumiyet bedelini karşılayacaktır. Dolayısıyla kasko poliçesinde araç mahrumiyet bedeli klozu bulunup bulunmadığı detaylıca incelenmelidir. 

ARAÇ MAHRUMİYETİ BEDELİ NASIL HESAPLANIR? (KİRA BEDELİ – EMSAL ARAÇ DEĞERİ – YARGITAY KRİTERLERİ)

Araç mahrumiyet bedeli hesabında birtakım kriterler göz önüne alınarak hesaplama yapılmaktadır. Şayet eksik inceleme ve yanlış bir hesaplama söz konusu olduğu takdirde Yargıtay tarafından ilk derece mahkemelerinin kararlarına yönelik olarak bozma kararı verilmektedir. Araç mahrumiyet bedeli hesaplanırken aracın yaklaşık olarak kaç günde tamir edileceği ve emsal bir aracın günlük kiralama bedeli hesaplanır. Ardından bu rakamlar çarpılıp çıkan sonuçtan yakıt vs. Giderler düşülerek araç mahrumiyet bedeli hesaplanacaktır.

Burada hesaplama yapılırken aracın tamirde kaç gün kaldığı değil, yaklaşık olarak kaç gün kalması gerektiği hesaplanacaktır. Zira araç tamirde tamircinin yavaşlığı, iş yoğunluğu gibi bir sebeple kalması gerektiğinden daha fazla kalabilir. Bu hususta Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2013/7281 E., 2013/8745 K. Sayılı kararında; “Somut olayda hükme esas alınan bilirkişi raporunda araç mahrumiyeti aracın serviste kaldığı gün sayısı olan 111 güne göre 2.912,00TL olarak belirlenmiştir. Oysa araç mahrumiyetinin aracın kaç günde tamir edilebileceği bilgisine göre tayin edilmesi gerekmektedir. Eksik incelemeyle hüküm kurulamaz .

Bu durumda mahkemece, hasar ve araç mahrumiyeti konusunda uzman bilirkişiden, aracın kaç günde tamir edileceği, günlük kiralama bedeli, amortisman, yakıt v.s. giderler düşülerek araç mahrumiyeti zararının tespiti yönünden, ayrıntılı, gerekçeli, denetime elverişli rapor alınıp, sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken…” Şeklinde karar vermiştir.

ARAÇ MAHRUMİYETİNDE İSPAT YÜKÜ VE DELİLLER

Hukukumuzda kural olarak, iddia eden iddiasını ispatlamakla mükelleftir. Dolayısıyla araç mahrumiyetinde ispat yükü, mahrumiyet bedeli talep eden taraftadır. Araç mahrumiyeti hesabı, zarar gören aracın kullanılış amacına göre yapılacaktır. Şayet zarar gören, aracın kullanılış amacına ilişkin bir delil sunmamışsa bu durumda mahkeme hakkaniyete uygun bir bedel takdir edecektir. Ayrıca araç mahrumiyetinde deliller ise şunlardır:

• Kaza tespit tutanağı
• Parça faturaları
• Kazanın fotoğrafları
• Araç kiralanmışsa kiralamaya ilişkin faturalar
• Eksper raporu
• Bilirkişi raporu

SİGORTA ŞİRKETİNE BAŞVURU VE SÜREÇ YÖNETİMİ

Araç mahrumiyet bedelinden ZMMS kapsamında sigortalayan şirketin sorumluluğu bulunmamaktadır. Ancak kasko poliçesinde araç mahrumiyetine ilişkin olarak bir ikame araç klozu bulunuyorsa bu durumda kasko sigortası şirketine başvurulabilmektedir. Bu durumda öncelikle kasko şirketine bir başvuru yapılarak elde olan bilgi, belge ve deliller sunulmaktadır. Kasko şirketine araç mahrumiyet bedeli talebinde bulunulduğu iletilmelidir. Kasko şirketi bu bedeli ödediği takdirde uyuşmazlık çözülmüş olacaktır. Ancak kasko şirketi tarafından ödeme yapılmaz yahut eksik ödeme yapılırsa bu durumda sigorta tahkim komisyonuna başvurulması gerekecektir. Sigorta tahkim komisyonu başvuru üzerine uyuşmazlığı inceler ve karara bağlar.

SİGORTA TAHKİM KOMİSYONU VE ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLLARI

Sigorta tahkim komisyonu, sigorta uyuşmazlıklarının mahkeme yoluna göre daha hızlı ve efektif bir biçimde çözülmesini sağlayan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Sigorta şirketinden bir talepte bulunan tarafın talebini sigorta şirketi karşılamadığı ya da eksik karşıladığı takdirde mağdur araç sürücüsünün sigorta tahkim komisyonuna başvurma hakkı doğacaktır. Sigorta tahkim komisyonuna başvurulduğu takdirde sigorta tahkim komisyonunda hakemler hızlı bir değerlendirme yaparak uyuşmazlığı karara bağlayacaktır.

Dolayısıyla sigorta tahkim komisyonu mahkemeden daha hızlı bir biçimde şahısların haklarına ulaşmalarını sağlamaktadır. Araç mahrumiyet bedeli taleplerinde zorunlu mali sorumluluk sigortacısı araç mahrumiyetinden sorumlu olmamakla birlikte kasko sigortacısı sorumlu olabilir. İşbu durumda kasko sigortacısı ödeme yapmayı reddettiği takdirde mağdur araç sürücüsü sigorta tahkim komisyonuna başvurarak araç mahrumiyet bedelini talep edebilecektir.

ARAÇ MAHRUMİYETİ DAVALARINDA YARGITAY’IN GÖRÜŞÜ VE İÇTİHATLAR

Araç mahrumiyeti davalarında Yargıtay’ın görüşü ve içtihatlar oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Zira araç mahrumiyeti, Kanun’da açık bir biçimde düzenlenmeyen, mahkeme kararları ile şekillenen bir dolaylı zarar türüdür. Bu hususta araç mahrumiyet bedeline ilişkin pek çok içtihat mevcuttur.

Nitekim Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2016/4790 E., 2016/7260 K. Sayılı kararında;

“… Yukarıda (2) nolu bentte ifade olunan gerekçelerle, davacı aracının onarımının ekonomik olmadığı ve pert kabulü durumunda, hükme esas alınan bilirkişi raporundaki, 15 günlük onarım süresine tekabül eden araç mahrumiyet zararı hesabı yerinde değildir.

Davacı aracının pert kabulü ihtimalinde, davacının emsal nitelikte yeni bir araç alması için gereken süre oranında araç mahrumiyeti zararı tespit edilmelidir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda bu yön gözetilmeksizin, aracın onarımı için geçecek süre üzerinden araç mahrumiyet zararı hesabı yapılmıştır ki rapor bu yönüyle hatalıdır.

Alınacak bilirkişi raporu doğrultusunda aracın pert sayılması durumunda, davacının onarımı ekonomik olmayan aracı yerine, emsal nitelikte yeni bir araç alması için geçecek süre belirlenip, bu süreye tekabül eden araç kiralama bedelinden, bu süre içinde davacının yapması gerekli zorunlu giderler (yakıt masrafı v.s.) tenzil edilerek hesap yapılması için konusunda uzman bilirkişiden rapor alınması ve davacının araç mahrumiyeti zararına bu şekilde hükmedilmesi gerekirken, bilirkişi raporuyla saptanan 15 günlük onarım süresi için araç kiralama bedeline hükmedilmesi doğru görülmemiş…”

şeklinde karar verilmiştir. Görüleceği üzere Yargıtay bu içtihadında, aracın pert olması durumunda araç mahrumiyet bedeli hesaplanırken davacının emsal nitelikte yeni bir araç alması için gereken sürenin baz alınması gerektiğine karar vermiştir. Emsal nitelikte yeni bir araç alınması için gereken sürenin hesaplanmasının ardından bu süreye tekabül eden araç kiralama bedelinden zorunlu giderlerin çıkarılması sonucunda araç mahrumiyet bedeli hesaplanacaktır.

Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2013/7281 E., 2013/8745 K. Sayılı kararında ise;

“B.K.’nun 105.maddesine göre, bir şeyin kısmen hasar görmesi halinde, kullanılamamasından doğacak zararlar sorumlu kişiden talep edilebilir. Motorlu araç zarar görmüş ise, aracın kullanılış amacına göre araçtan mahrumiyet zararı belirlenmelidir.

Somut olayda hükme esas alınan bilirkişi raporunda araç mahrumiyeti aracın serviste kaldığı gün sayısı olan 111 güne göre 2.912,00TL olarak belirlenmiştir. Oysa araç mahrumiyetinin aracın kaç günde tamir edilebileceği bilgisine göre tayin edilmesi gerekmektedir. Eksik incelemeyle hüküm kurulamaz.” Şeklinde karar verilmiştir. Görüleceği üzere Yargıtay bu kararında, aracın serviste kaldığı gün sayısı olan 111 güne göre karar verilemeyeceğini, esas alınacak sürenin aracın kaç günde tamir edilebileceği süre olması gerektiğine hükmetmiştir. Dolayısıyla araç mahrumiyet bedeli hesabında aracın serviste kaç gün kaldığı değil, normal şartlarda aracın kaç günde tamir edilebileceği göz önüne alınarak hüküm verilecektir.

Yine Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2017/1057 E., 2018/807 K. Sayılı kararında;

“…Davalı … şirketi, diğer davalı …’e ait aracın trafik sigortacısı olup ZMSS poliçesi gereği, davacının aracında meydana gelen hasara ilişkin gerçek zarar miktarı ile sınırlı sorumludur. Davacı vekili, araç hasarı onarım bedelinin yanında araç mahrumiyeti zararının da davalılardan tahsilini istemiş; mahkeme tarafından, her iki zarar kaleminden davalıların sorumluluğuna ilişkin hüküm tesis edilmiştir. Davaya konu kaza nedeniyle davacının aracında oluşan hasarın onarımı için gerekli makul sürede, davacının ikame araç temin etmek ve suretle masraf yapmak zorunda kalacağı, bu zararının da tazmininin gerektiği açık olmakla birlikte;

bu zararın, kazadan kaynaklanan dolaylı zarar mahiyetinde olduğu ve davalı trafik sigortacısının sadece doğrudan zararlardan sorumlu olduğu, bu zararın Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ve poliçe özel şartları uyarınca teminat kapsamında bulunmadığının hüküm tesisinde dikkate alınması gerekir. İfade olunan tüm bu nedenlerle, araç mahrumiyet zararına yönelik davacı isteminin davalı … şirketi yönünden reddine karar verilmesi gerekirken…” Şeklinde karar verilmiştir. Görüleceği üzere Yargıtay bu içtihadında; davalı aracın trafik sigortacısı olan şirketin, davacının aracında meydana gelen gerçek zararla sorumlu olduğunu, dolayısıyla araç mahrumiyet bedelinin ise dolaylı zarar mahiyetinde olması sebebiyle ZMSS sigortacısı şirketin araç mahrumiyetine ilişkin sorumluluğu bulunmadığına hükmetmiştir.

UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Araç mahrumiyet bedelinde uygulamada sıkça karşılaşılan sorunlardan ilki, ZMSS poliçesi gereğince sigorta şirketinin araç mahrumiyet bedelinden sorumlu tutulmamasıdır. Her ne kadar araç mahrumiyet bedelinin bir dolaylı zarar olduğu, ZMSS poliçesinin gerçek zararları kapsadığı şeklinde bir görüş olsa da araç mahrumiyet bedelini ZMSS poliçesini yapan sigorta şirketinin karşılamaması sürücüler için büyük problem teşkil etmektedir. Zira zaman zaman sürücüler karşı araç sürücüsünden araç mahrumiyet bedelini tahsil edememekte, dolayısıyla da zararını giderememektedir.

İşbu sebeple bu hususta kişi hak ve hürriyetlerini koruyacak en iyi çözüm, kanımızca ZMSS poliçesini yapan sigorta şirketinin araç mahrumiyet bedelinden de sorumlu tutulması olacaktır. Kişiler bu şekilde yaşadıkları trafik kazasının ardından maruz kaldıkları araç mahrumiyeti zararını daha kolayca giderebilecek ve hak kaybı yaşamayacaktır. Uygulamada karşılaşılan bir diğer sorun ise davaların oldukça uzun sürebilmesidir. Araç mahrumiyet bedeli talep eden mağdur sürücü, bu alacağına ulaşabilmek için yıllarca beklemek zorunda kalabilmektedir. İşbu sebeple yargılamaların hızlandırılması ve celse arasındaki sürelerin kısaltılması ile hızlıca çözüme gidilebilmesi en uygun yol olacaktır.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

Araç mahrumiyet bedeli her kaza için talep edilebilir mi?

Araç mahrumiyet bedeli her kaza için talep edilemez. Zira araç mahrumiyet bedeli esasen bir kusur sorumluluğu olan haksız fiil sorumluluğundan doğmaktadır. Dolayısıyla tam kusurlu bir sürücü araç mahrumiyet bedeli talep edemeyecektir. Aynı şekilde tek taraflı kazalarda da sürücü tam kusurlu olduğundan araç mahrumiyet bedeli talep edemez.

Araç kiralanmamışsa yine de mahrumiyet bedeli alınabilir mi?

Araç kiralanmamışsa yine de mahrumiyet bedeli alınabilir. Zira araç mahrumiyet bedeli sonucunda mağdur araç sürücüsü araç kiralamamış olsa dahi aracından mahrum kaldığı için zarara uğramaktadır.

Araç mahrumiyet bedeli hangi sigortadan talep edilir?

Araç mahrumiyet bedeli kural olarak sigortadan talep edilemez. Ancak kasko sigortası varsa ve kasko poliçesinde araç mahrumiyet bedeli klozu varsa kasko sigortacısından araç mahrumiyet bedeli talep edilebilecektir.

Araç mahrumiyetinde tazminat nasıl hesaplanır ve hangi belgeler gerekir?

Araç mahrumiyetinde tazminat hesabı; kaza yaşayan aracın yaklaşık kaç günde tamir olacağı göz önüne alınarak, bu süre için emsal bir aracın kira bedelinin neye tekabül ettiğinin hesaplanması ile bulunur. Aynı zamanda bir araç kiralanmışsa kiralama bedeli de esas alınacaktır. Araç mahrumiyetinde gereken belgeler; kaza tespit tutanağı, varsa kazaya ilişkin fotoğraf ve videolar, eksper raporu, bilirkişi raporu gibi belgeler ile talep edilebilir.

Yargıtay, araç mahrumiyeti taleplerinde hangi kriterlere dikkat ediyor?

Yargıtay, araç mahrumiyeti taleplerinde öncelikli olarak sürücülerin kusur durumu ile aracın yaklaşık olarak kaç gün onarımda kalacağını göz önüne almaktadır.

Akademik Hukuk Bürosu olarak; trafik kazası mağduru müvekkillerimizin araç mahrumiyet bedelini tahsil için gerekli hukuki yollara başvurmak suretiyle müvekkillerimizin hak kaybına uğramaması amacıyla çalışıyoruz. Maddi hasarlı trafik kazası alanında çalıştığımız gibi ölümlü trafik kazası ile yaralamalı trafik kazası alanlarında da çalışarak mağdur müvekkillerimizin mağduriyetini gidermek için hukuki mücadele veriyoruz.

ARAÇ DEĞER KAYBI BAŞVURUSU İLE İLGİLİ AVUKATA SORU SORABİLİRSİNİZ.

Araç mahrumiyeti bedeli

Araç mahrumiyeti bedeli konusunda alanında uzman tazminat avukatına soru sormak için Avukata sor linkini tıklayarak sorabilirsiniz.

AVUKATTAN ONLINE DANIŞMANLIK ALABILIRSINIZ.

Araç mahrumiyeti bedeli

Sorularınızı ve bu sorularla ilgili evrakı sisteme yükleyebilirsiniz. Online danışmanlıkta istediğiniz gün ve saati seçebildiğiniz gibi görüşme tipini de seçebilmektesiniz. Zoom, teams, whatsapp ya da telefon üzerinden görüşme sağlanabilmektedir. Ödemenin ardından tarafınıza randevu yapıldığına dair mail ile bilgi gelmektedir. Sistemde yaşanan herhangi bir sorun olduğundan iletişim numaralarımızdan iletişime geçtiğinizde toplantı manuel olarak planlanabilir. Müvekkillerimizin doğru bilgiye hızlı ve güvenilir şekilde ulaşmasını sağlamak için kurulan Online Danışmanlık Sistemimizden yüzlerce randevu alınmış olup müvekkillerimizin faydalanması amaçlanmıştır.

Araç mahrumiyeti bedeli