FRANCHISE SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Franchise sözleşmesi, bir markanın, iş modelinin ve işletme sisteminin kullanım hakkının belirli şartlar ve süreyle bir başkasına devredilmesini düzenleyen, taraflar arasında yapılan yazılı bir sözleşmedir. Bu sözleşmede, franchise veren (franchisor), ticari itibar kazanmış markasını, teknik bilgisini ve iş yöntemini franchise alan (franchisee) kişiye veya şirkete belirli bir bedel karşılığında kullanma hakkı tanır. Franchise alan ise bu sistemi kullanırken belirlenen kurallara uymayı,bir başlangıç bedeli ve düzenli olarak royalty (ciro payı) ödemeyi taahhüt eder.

FRANCHISE SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Franchise sözleşmesi, başarılı bir markanın ve iş modelinin belirli bir süre ve şartlar dahilinde başka bir girişimciye devredilmesini düzenleyen bir sözleşme türüdür. Franchise sisteminde, franchise veren taraf markasını, işletme sistemini, teknik bilgisini ve ticari deneyimini franchise alan tarafa kullandırır. Bu kullanım belirli bir ücret karşılığında olur ve tarafların karşılıklı yükümlülükleri, sorumlulukları ve hakları sözleşmede detaylı olarak düzenlenir. Franchise alan kişi ya da kuruluş, bağımsız bir girişimci olarak faaliyet gösterse de, franchise verenin koyduğu kurallara ve sistematik çerçeveye uymakla yükümlüdür. Bu yönüyle franchise sözleşmesi, girişimciliği destekleyen ve aynı zamanda denetim altına alan bir işbirliği modelidir.

Franchise sözleşmesi yapılırken taraflar arasında birçok konu net bir şekilde karara bağlanmalıdır. Sözleşmede öncelikle franchise alanın kullanacağı marka ve logonun kapsamı, hangi bölgede faaliyet göstereceği, işletmenin açılış süreci, dekorasyon standartları, eğitim ve destek hizmetlerinin şekli gibi konulara yer verilir. Franchise alan tarafbir defaya mahsus giriş bedeli öder ve bunun dışında aylık veya yıllık bazda ciro üzerinden belirlenen bir oranı royalty olarak ödemekle yükümlüdür. Bu ödeme sistemi, franchise verenin sistemden gelir elde etmesini sağlar. Ayrıca reklam katkı payı gibi ek ücretler de sözleşmede yer alabilir.

Franchise sisteminin en önemli unsurlarından biri, işletme bilgilerinin yani “know-how”ın paylaşılmasıdır. Franchise veren taraf, yıllar içinde geliştirdiği iş süreçlerini, operasyonel yöntemleri, müşteri ilişkileri yönetimi ve kalite standartlarını franchise alana aktarır. Bu bilgi paylaşımı sözlü olduğu kadar, yazılı el kitapları, eğitim programları ve danışmanlık hizmetleri aracılığıyla da sağlanır. Bu sayede franchise alan, sıfırdan iş kurma riskine girmeden, denenmiş ve başarılı olmuş bir iş modeliyle ticarete başlar.

Franchise sözleşmesinde tarafların karşılıklı olarak yükümlülükleri vardır. Franchise veren taraf, markasının ve sisteminin itibarını korumakla, franchise alana gerekli eğitimi sağlamakla ve sürekli destek vermekle yükümlüdür. Bunun yanında franchise alanın faaliyetlerini denetleme hakkı da sözleşmeye dahil edilir. Franchise alan taraf ise belirlenen kurallara sadık kalarak işletmeyi sürdürmek, kalite standartlarına uymak ve markanın değerini korumakla yükümlüdür. Ayrıca faaliyetlerine ilişkin düzenli olarak raporlama yapması ve franchise verene erişim sağlaması da sözleşmede yer alabilir.

Sözleşmenin süresi, ortalama 5 ila 10 yıl arasında belirlenir ve sürenin sonunda yenileme opsiyonları da öngörülebilir. Bu sürenin sonunda franchise alanın sözleşmeyi yenilemek istemesi durumunda yeni şartlar üzerinden yeniden mutabakat sağlanması gerekebilir. Sözleşmenin sona ermesi halinde, franchise alan tarafın markayı kullanma hakkı ortadan kalkar ve mevcut işyerinde franchise sistemine dair tüm görsel, yazılı ve operasyonel unsurların kaldırılması gerekir. Bazı sözleşmelerde, sözleşme sonrası belirli bir süre boyunca aynı sektörde faaliyet yasağı da öngörülebilir. Bu tür hükümler rekabet yasağı kapsamında değerlendirilmekte ve hem Türk Borçlar Kanunu hem de Rekabet Kurumu’nun düzenlemeleri açısından önem taşımaktadır.

Türkiye’de franchise sözleşmeleri için özel bir kanuni düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Rekabetin Korunması Hakkında Kanun gibi genel hükümler çerçevesinde değerlendirme yapılır. Uyuşmazlık durumunda mahkemeler, sözleşme hükümleriyle birlikte dürüstlük kuralı, sözleşmenin amacı ve tarafların niyeti gibi unsurları da dikkate alır. Bu nedenle sözleşmenin net, açık, hakkaniyetli ve dengenin sağlandığı bir yapı içinde kaleme alınması büyük önem taşır.

Franchise sözleşmeleri, yalnızca markanın yaygınlaştırılması ve ticari başarıyı artırmakla kalmaz; aynı zamanda yerel girişimcilere güçlü bir işletme modeli sunar. Tanınmış bir marka adı altında iş yapma olanağı, müşteri güveni, pazarlama desteği ve operasyonel kolaylık gibi avantajlar franchise alan için cazip hale gelir. Ancak aynı zamanda yüksek başlangıç maliyetleri, düşük karar serbestisi ve sıkı denetim gibi dezavantajlar da mevcuttur. Bu nedenlerle franchise sözleşmesinin hazırlanmasında ve imzalanmasında dikkatli olunmalı; tarafların hak ve yükümlülükleri tam olarak anlaşılmalıdır. Her iki taraf da sözleşmenin tüm hükümlerini ayrıntılı biçimde incelemeli ve gerekirse hukuk danışmanlığı almalıdır.

Franchise sözleşmesi, kurumsallaşmış bir işletme sisteminin girişimcilere sunulması yoluyla karşılıklı kazanç sağlamayı amaçlayan karmaşık ve kapsamlı bir sözleşme türüdür. Gerek franchise verenin markasını güvenceye alması gerekse franchise alanın yatırımlarını koruması açısından bu sözleşmenin profesyonelce hazırlanması gereklidir. Doğru şekilde düzenlenmiş bir franchise sözleşmesi, taraflar arasındaki işbirliğini uzun yıllar sürdürebilecek sağlam bir hukuki temel oluşturur.

FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Franchise sözleşmesi, bir markanın, iş modelinin ve işletme sisteminin, belirli bir bedel ve kurallar karşılığında başka bir girişimci tarafından kullanılmasına olanak tanıyan özel hukuk sözleşmesidir. Bu sözleşme türü, bazı temel hukuki özellikleri ile diğer ticari sözleşmelerden ayrılır. Aşağıda franchise sözleşmesinin başlıca hukuki özellikleri açıklanmıştır:

İKİ TARAFA TAM BORÇ YÜKLEYEN (SENKRON) SÖZLEŞME OLMASI

Franchise sözleşmesi, iki tarafa tam borç yükleyen bir sözleşme türüdür. Bu, sözleşmede tarafların karşılıklı olarak birer edim üstlenmeleri anlamına gelir. Franchise veren (franchisor), markasını, ticari bilgisini (know-how), sistemini ve desteğini sunmayı taahhüt ederken; franchise alan (franchisee) ise bu hizmetlerin karşılığı olarak belirli bir ücret ödemeyi, sistemin kurallarına uymayı ve ticari faaliyetlerini bu çerçevede yürütmeyi taahhüt eder. Her iki tarafın yükümlülükleri birbirine denk ve bağımlıdır. Yani taraflardan biri edimini yerine getirmezse, diğeri de edimini ifa etmekten kaçınabilir. Bu yönüyle franchise sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdendir.

İVAZLI (BEDELLİ) SÖZLEŞME OLMASI

Franchise sözleşmesi, karşılıklı menfaat temelli ve bedel içeren bir sözleşme olduğu için ivazlı (bedelli) bir sözleşmedir. Franchise alan kişi, franchise sistemine katılmak için başlangıçta bir giriş bedeli (franchise fee) öder. Ayrıca, devam eden süreçte düzenli olarak ciro üzerinden pay (royalty) veya diğer hizmet bedelleri ödemekle yükümlü olabilir. Bunun karşılığında franchise veren, marka kullanım hakkı, sistemin kullanımı, eğitim, teknik destek, reklam gibi hizmetleri sunar. Tarafların karşılıklı edimleri arasında bir değişim ilişkisi mevcuttur ve bu değişim, sözleşmenin ivazlı niteliğini oluşturur.

RIZAİ (İRADEYE DAYALI) SÖZLEŞME OLMASI

Franchise sözleşmesi, şekli bir koşula değil, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarına dayanarak kurulur. Bu da sözleşmeyi rızai (konsensüel) bir sözleşme yapar. Yani sözleşmenin geçerliliği, tarafların edimlerini fiilen yerine getirmelerine değil, irade uyuşmalarına (mutabakata) bağlıdır. Yazılı şekil çoğu zaman uygulanmakla birlikte, bu hukuki bir zorunluluk değildir (istisnalar hariç). Ancak uygulamada sözleşmenin kapsamı geniş olduğu ve uzun vadeli yükümlülükler içerdiği için mutlaka yazılı olarak düzenlenir.

SÜREKLİ BORÇ DOĞURAN BİR SÖZLEŞME OLMASI

Franchise sözleşmesi, sürekli borç ilişkisi doğuran sözleşmelerdendir. Bu, edimlerin tek seferlik değil, zaman içerisinde ve süreklilik arz edecek şekilde yerine getirilmesini öngören bir hukuki ilişkidir. Örneğin franchise veren tarafın, franchisee’ye sürekli destek sunması, markanın güncellenmesi, reklam faaliyetlerine katkı sağlaması ve sistemin sürekliliğini temin etmesi gerekir. Aynı şekilde franchise alanın da sözleşme boyunca sistemi doğru şekilde uygulama, satışları artırma, kalite ve hizmet standartlarına uyma gibi yükümlülükleri vardır. Bu yükümlülükler sadece başlangıçta değil, sözleşme süresi boyunca devam eder. Bu durum franchise sözleşmesinin sürekli borç doğuran bir karaktere sahip olduğunu gösterir.

ÇERÇEVE SÖZLEŞME NİTELİĞİ TAŞIMASI

Franchise sözleşmesi aynı zamanda bir çerçeve sözleşme niteliğindedir. Çerçeve sözleşmeler, temel ilişkiyi kurar ve bu ilişki kapsamında tarafların ileride daha somut, tamamlayıcı işlemleri gerçekleştirmesini öngörür. Franchise sözleşmesinde, esaslı hükümler belirlenmiş olsa da, uygulamada birçok husus zaman içinde ayrı protokollerle veya ek sözleşmelerle düzenlenir. Örneğin, belirli ürünlerin tedariki, eğitim programlarının detayları, yeni mağaza açılışları gibi konular, çerçeve sözleşmeye dayanılarak sonradan belirlenebilir. Dolayısıyla franchise sözleşmesi, hem mevcut ilişkiyi hem de gelecekteki işlemleri düzenleme potansiyeline sahip bir “ana sözleşme” niteliği taşır.

Franchise sözleşmesi, hukuki açıdan karmaşık ve çok yönlü bir sözleşmedir. Taraflar arasında karşılıklı bağımlılığa ve uzun vadeli iş birliğine dayalı bir sistem kurulmasını sağlar. İki tarafa da yükümlülük getiren, sürekli borç ilişkisi doğuran, karşılıklı menfaate dayalı ve irade uyuşmasıyla kurulan bu sözleşme, aynı zamanda bir çerçeve oluşturur ve birçok alt düzenlemeye zemin hazırlar. Bu nedenle franchise sözleşmelerinin hazırlanmasında ve yürütülmesinde hukuki danışmanlık alınması, tarafların hak ve yükümlülüklerinin açık biçimde belirlenmesi büyük önem taşır.

FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI KİMLERDİR?

Franchise sözleşmesinin tarafları, bu sözleşme ilişkisini oluşturan iki temel aktörü ifade eder: franchise veren ve franchise alan. Bu tarafların hukuki statüsü, yükümlülükleri ve birbirleriyle olan ilişkileri franchise sisteminin işleyişinde kritik rol oynar.

Franchise veren (franchisor), belirli bir mal veya hizmetin pazarlanması konusunda kendine ait ticari markayı, işletme sistemini, bilgi birikimini ve tecrübesini franchise alana kullandırma hakkını veren taraftır. Bu taraf, marka sahibi olan, sistemin yaratıcısı ya da geliştiricisi konumundadır. Franchise veren, sistemin sürekliliğini sağlamak amacıyla marka standartlarını korumak, franchise alana eğitim ve teknik destek sağlamak, reklam ve pazarlama desteği sunmak gibi çeşitli yükümlülükleri üstlenir.

Franchise alan (franchisee) ise, franchise verene ait sistem ve markayı, kendi adına ve hesabına işletmek üzere belirli bir süre ve koşullar dâhilinde kullanma hakkı elde eden kişidir. Franchise alan, işletmeyi bağımsız şekilde yürütür; ancak bu bağımsızlık mutlak değildir. Franchise alan, sözleşmeyle belirlenen marka standartlarına, sistem kurallarına ve kalite politikalarına uymakla yükümlüdür. Bu nedenle, franchise alanın bağımsız bir girişimci olması onu, vekil, işçi, acentelik, komisyonculuk gibi diğer hukuki statülerden ayırır. Özellikle işçi gibi bağımlı çalışanlardan farklı olarak, franchise alan hem mali hem de hukuki açıdan kendi riskini üstlenir.

Taraflar, gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Örneğin, bir limited şirket ya da anonim şirket franchise alan olarak faaliyet gösterebilir. Aynı şekilde, franchise veren de bireysel bir girişimci olabileceği gibi, büyük bir kurumsal yapı, holding ya da çok uluslu bir şirket de olabilir. Bu çeşitlilik, franchise sisteminin esnekliğini ve geniş ölçekli uygulanabilirliğini gösterir.

Franchise sözleşmesinde taraflar, kendi yükümlülük ve sorumlulukları çerçevesinde hareket eder. Franchise alan bağımsız çalışmakla birlikte, franchise verenin koyduğu sistem kurallarına uymak zorundadır. Bu ilişki, ticari başarının her iki taraf açısından dengeli ve sürdürülebilir şekilde yürütülmesini sağlar.

FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI NELERDİR?

Franchise sözleşmesinin unsurları, bu sözleşme türünün yapı taşlarını oluşturan ve taraflar arasındaki ilişkinin sınırlarını, yükümlülüklerini ve haklarını belirleyen temel bileşenlerdir. Bu unsurlar, franchise ilişkisinin doğru ve sağlıklı şekilde kurulması ile uygulanmasını sağlar. Sözleşmenin geçerliliği ve etkinliği açısından büyük öneme sahip olan bu unsurlar; konsept, ücret, dikey birliktelik ve anlaşma unsurlarıdır.

Franchise sözleşmesinde konsept unsuru, bu sözleşmenin en ayırt edici ve özgün tarafını oluşturur. Konsept, sadece bir mal veya hizmetin satışı değil, aynı zamanda bu satışın nasıl, hangi yöntemlerle ve hangi kurallar çerçevesinde yapılacağının tümünü ifade eden bir sistemdir. Franchise verenin oluşturduğu bu sistem, franchise alan tarafından eksiksiz ve sadakatle uygulanmalıdır. Söz konusu sistem, üç temel parçadan oluşur: pazarlama konsepti, franchise organizasyonu ve maddi olmayan mallar paketi.

Pazarlama konsepti, franchise verenin belirlediği ürün ve hizmetlerin kalitesi, türü, tedarik biçimi, fiyatlandırması, reklam stratejileri, coğrafi dağılım politikası, çalışan kıyafetleri ve lojistik düzenlemeleri gibi çok sayıda ayrıntıyı kapsar. Bu sistemin amacı, her franchise şubesinde müşteriye aynı deneyimi sunmaktır. Bu bağlamda, franchise alanın yaratıcı özgürlüğü sınırlı olup, belirlenen sistem içinde hareket etmesi beklenir.

Franchise sisteminin bir diğer önemli parçası olan maddi olmayan mallar paketi, marka, ticaret unvanı, logo, patent, know-how (tecrübe birikimi) gibi sınai ve fikri mülkiyet unsurlarından oluşur. Franchise veren, bu malların kullanım hakkını sözleşme süresince franchise alana devreder. Bu unsurlar, sistemin başarısını ve tanınırlığını artıran, dolayısıyla da ticari değer yaratan temel varlıklardır.

Franchise organizasyonu ise taraflar arasında kurulan iç yapıyı belirler. Bu yapı, işleyişin düzenli ve tutarlı olmasını sağlar; denetim mekanizmaları, eğitim süreçleri, iş geliştirme desteği ve raporlama sistemleri gibi unsurları içerir. Bu organizasyonun etkinliği, sistemin geneline doğrudan yansır.

Franchise sözleşmesinde ücret unsuru, bu sözleşmenin ivazlı (karşılıklı edim içeren) bir sözleşme olmasından dolayı kaçınılmazdır. Franchise alan, sistemin sunduğu avantajlar karşılığında franchise verene bir bedel ödemekle yükümlüdür. Bu ücret ikiye ayrılır: başlangıç ücreti ve süreklilik arz eden dönemsel ödemeler. Başlangıç ücreti, franchise hakkının ilk edinilmesi sırasında ödenir ve sistemin kullanımına girişin bedelidir. Dönemsel ödemeler ise aylık veya yıllık bazda yapılır ve cirodan belli bir oranda kesilen komisyon ya da sabit ücret şeklinde olabilir. Bu ödemeler, markanın devam eden desteği, reklam faaliyetleri ve sistem güncellemelerinin sağlanması için bir karşılıktır.

Franchise sözleşmesinde dikey birliktelik unsuru, taraflar arasında kurulan ilişki biçimini niteler. Franchise sistemi, tarafların farklı ekonomik güç ve statülere sahip olduğu bir yapıdadır. Franchise veren, büyük bir kurumsal yapı ya da marka sahibidir; franchise alan ise bu sistem içinde yer almak isteyen bağımsız bir girişimcidir. Bu nedenle, aralarındaki ilişki yatay değil, dikey niteliktedir. Taraflar, aynı amaca hizmet ederler: markanın mal ve hizmetlerini son kullanıcıya ulaştırmak. Bu bağlamda, işbirliği esas olmakla birlikte, franchise verenin yönlendirici ve denetleyici bir rolü vardır.

Dikey birlikteliğin önemli sonuçlarından biri de “imaj birliği”dir. Bir franchise sisteminde, hangi şehirde veya ülkede olursa olsun, her şube müşteriye aynı kaliteyi ve deneyimi sunmalıdır. Bunun için işletme adları, logolar, ambalajlar, reklamlar, mimari düzenlemeler ve hizmet tarzı gibi tüm unsurlar standartlaştırılır. Bu standartların korunması, franchise verenin ticari itibarı ve marka güvenilirliği açısından büyük önem taşır.

Franchise sözleşmesinde anlaşma unsuru, sözleşmenin kurulabilmesi için tarafların iradelerinin bir araya gelmesini ifade eder. Taraflar, hem objektif hem de sübjektif esaslı unsurlar üzerinde mutabakata varmalıdır. Objektif esaslı unsurlar; sözleşmenin konusu, ücret, kullanım süresi, sistemin kapsamı gibi genel ve temel unsurlardır. Sübjektif esaslı unsurlar ise tarafların kendi özel beklentileri ve amaçlarını kapsar. Örneğin, franchise alanın belirli bir bölgede münhasır satış hakkı istemesi, bu tür sübjektif bir unsur olabilir.

Tarafların iradelerinin serbestçe ve açıkça birleşmesi, sözleşmenin rızai nitelikte olması bakımından önemlidir. Zorla, yanılma, aldatma veya baskıyla kurulan sözleşmeler geçersizlik riski taşır. Bu nedenle taraflar, sözleşme kurulmadan önce tüm koşulları dikkatlice değerlendirmeli ve üzerinde anlaştıkları tüm hususları yazılı olarak ortaya koymalıdır.

Tüm bu unsurlar, franchise sözleşmesinin kapsamını ve hukuki yapısını oluşturur. Bu unsurların açık, şeffaf ve dengeli şekilde belirlenmesi, hem taraflar arasındaki ilişkiyi sağlam temellere oturtur hem de olası uyuşmazlıkların önlenmesine katkı sağlar. Franchise sistemi başarılı bir ticari modeldir; ancak bu başarının sürekliliği, sözleşmenin içeriğinin netliği ve tarafların yükümlülüklerini titizlikle yerine getirmelerine bağlıdır.

FRANCHISE VERENİN BORÇLARI NELERDİR?

Franchise verenin borçları, franchise sisteminin başarıyla yürütülmesi açısından temel bir öneme sahiptir. Bu borçlar, sadece sözleşmeden doğan yükümlülükler olmayıp aynı zamanda dürüstlük, sadakat ve işbirliği ilkeleri çerçevesinde şekillenir. Franchise sisteminin işlerliğini koruyabilmesi için franchise verenin belirli sorumlulukları eksiksiz yerine getirmesi gerekir. Bu borçlar detaylı şekilde şu şekilde açıklanabilir:

Franchise verenin en temel borçlarından biri, franchise alana sözleşme konusu hakları ve maddi olmayan malları devretme ve teslim etme borcudur. Bu kapsamda marka, ticaret unvanı, logo, tasarım, patent, know-how gibi sınai ve fikrî hakların kullanımı franchise alana bırakılır. Franchise alan bu unsurlar sayesinde markanın tanınırlığına, sistemine ve pazardaki yerleşik müşteri kitlesine erişim sağlar. Bu hakların devri açık ve net şekilde belgelenmeli, kullanım çerçevesi belirlenmelidir.

Bir diğer önemli borç, franchise alanı sürekli destekleme borcudur. Bu destek, yalnızca sözleşme başında verilen bir başlangıç eğitimiyle sınırlı değildir. Süreç boyunca pazarlama, operasyonel yönetim, insan kaynakları, finansal planlama gibi çeşitli alanlarda sürekli destek sağlanmalıdır. Franchise alan, bağımsız bir girişimci olmakla birlikte, sistemin bütününe entegre olabilmek için bu sürekli desteğe ihtiyaç duyar.

Franchise veren, aynı zamanda sistemin işlerliğini ve sürdürülebilirliğini garanti etme borcu altındadır. Bu borç, devredilen işletme modelinin, markanın, sistemin ve pazarlama stratejilerinin elverişli ve uygulanabilir nitelikte olduğunu ifade eder. Franchise veren, kullanıma sunduğu sistemin ekonomik açıdan uygulanabilir, teknik olarak sürdürülebilir ve hukuken geçerli olmasını sağlamakla yükümlüdür.

Sistemin etkili biçimde işlemesi için franchise verenin, marka ve sistemin aleniliğini sağlama ve tanıtımını yapma borcu da vardır. Bu borç kapsamında franchise veren, genel reklam ve tanıtım kampanyaları yürütür, halkla ilişkiler faaliyetleri düzenler, promosyonlar organize eder. Bu faaliyetler hem mevcut müşterilerin marka sadakatini artırmak hem de yeni müşteri çekmek için yapılır. Franchise alanın bireysel reklam yapması da çoğu zaman bu genel stratejilere bağlıdır.

Ayrıca franchise verenin eğitim, öğüt, bilgi ve talimat verme borcu da bulunmaktadır. Franchise sistemine dâhil olan her yeni girişimciye, sistemin tüm yönlerini anlatan bir başlangıç eğitimi verilmelidir. Eğitim yalnızca teorik bilgilerle sınırlı olmamalı, aynı zamanda uygulamalı örneklerle desteklenmelidir. Bunun yanı sıra franchise süreci boyunca ihtiyaç duyulan konularda yazılı talimatlar, kılavuzlar, düzenli bültenler ya da danışmanlık hizmetleri verilmelidir. Talimatlar, sistemin standardizasyonunu korumak açısından da kritik rol oynar.

Sözleşmede kararlaştırıldığı ölçüde franchise verenin mal, malzeme, araç ve gereç temin borcu da olabilir. Bazı franchise sistemlerinde belirli ürünlerin ya doğrudan franchise veren tarafından sağlanması ya da sadece belirli tedarikçilerden alınması öngörülür. Bu durumda franchise veren, söz konusu malzemeleri zamanında, yeterli miktarda ve uygun kalitede temin etmekle yükümlüdür. Aksi hâlde franchise alanın işini aksatması, müşteri memnuniyetsizliği ve gelir kaybına neden olabilir.

Son olarak, franchise verenin devrettiği hakların ve maddi olmayan malların üçüncü kişilerin ihlallerine karşı korunması borcu vardır. Marka, patent ya da tasarım gibi fikri hakların izinsiz kullanımı, taklidi ya da kötüye kullanımı durumunda franchise veren yasal yollara başvurmalı ve franchise alanın ticari güvenliğini sağlamalıdır. Bu, marka değerinin korunması ve sistemin sürdürülebilirliği açısından önemlidir. Aksi hâlde marka imajı zedelenebilir, franchise alan müşteri nezdinde mağdur duruma düşebilir.

Tüm bu borçlar, franchise sözleşmesinin temelini oluşturur. Franchise verenin bu yükümlülükleri yerine getirmemesi, sözleşmenin ihlali anlamına gelebileceği gibi, bazı durumlarda haksız rekabet ve dürüstlük kuralına aykırılık nedeniyle hukuki sorumluluğu da doğurabilir. Bu nedenle franchise verenin sözleşme süresi boyunca şeffaf, sorumlu ve sistematik bir yaklaşım benimsemesi gereklidir.

FRANCHISE ALANIN BORÇLARI NELERDİR?

Franchise alan, sözleşme gereği çeşitli yükümlülükler altına girer. Öncelikle, franchise verene kararlaştırılan giriş bedeli ve dönemsel ödemeleri yapmakla yükümlüdür. Ayrıca, sözleşme konusu mal ve hizmetlerin satışını gerçekleştirmek ve artırmak için gerekli çabayı göstermesi gerekir. Marka, logo, ticari sırlar gibi gayrimaddi malları sadece sözleşmeye uygun biçimde kullanmak ve zarar vermeyecek şekilde korumak zorundadır.

Mal ve hizmetleri, franchise verenin belirlediği kaynaklardan temin etmeli ve belirlenen fiyat politikalarına uymalıdır. Bunlara ek olarak, franchise verenin menfaatlerini korumak adına özenli davranmak, ticari sırları saklamak, gerektiğinde hesap vermek ve sadakat yükümlülüğüne uymak zorundadır. Tüm bu yükümlülükler, sistemin bütünlüğü ve marka değerinin korunması açısından büyük önem taşır.

FRANCHISE SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ

Franchise sözleşmesinin sona ermesi, taraflar arasındaki hukuki ilişkinin tamamlanması anlamına gelir ve bu sona erme çeşitli şekillerde gerçekleşebilir. Öncelikle, franchise sözleşmesi taraflarca belirli bir süre için yapılmış olabilir. Bu durumda, sözleşmede belirtilen sürenin sona ermesiyle sözleşme kendiliğinden, herhangi bir ek bildirime gerek kalmaksızın sona erer. Yani süreli sözleşmelerde, sürenin dolması hukuki anlamda sözleşmenin bitmesi için yeterlidir.

Belirli süre öngörülmeyen yani süresiz franchise sözleşmelerinde ise taraflardan biri sözleşmeyi sona erdirmek istediğinde, bu sona erdirme iradesini karşı tarafa bildirmelidir. Bu tür olağan fesih, herhangi bir sebebe dayandırılmadan yapılabilir ancak sözleşmede belirlenmiş fesih ihbar süresine uyulması gerekir. Bu süre, tarafların makul bir zaman önceden haber vermesi anlamına gelir ve bu süre sonunda sözleşme geleceğe etkili olarak sona erer. Böylece taraflar, karşı tarafı mağdur etmeden sözleşmeyi sona erdirme imkânına sahip olur.

Olağanüstü fesih ise, sözleşmenin devamının taraflar için çekilmez hale gelmesi durumunda gündeme gelir. Burada önemli olan karşı tarafın kusurlu olup olmaması değil, sözleşmenin sürdürülmesinin haklı nedenlerle mümkün olmamasıdır. Örneğin, sözleşme konusu hizmet veya markanın kullanımı açısından ağır ihlallerin yapılması, iflas gibi ekonomik olarak iflas durumları ya da sözleşmeye bağlı temel yükümlülüklerin yerine getirilmemesi olağanüstü fesih sebebi olabilir. Olağanüstü fesihte, fesih bildirimi karşı tarafa ulaştığı anda sözleşme sona erer ve böylece taraflar sözleşme yükümlülüklerinden kurtulur.

Ayrıca, taraflardan birinin ölümü, hukuki ehliyetinin sona ermesi veya iflas etmesi gibi durumlar da franchise sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesine yol açar. Bu tür durumlar, sözleşme tarafının varlığını veya sözleşmeyi devam ettirme kapasitesini ortadan kaldırdığı için sözleşme sona erdirilir. Örneğin, gerçek kişiyse ölüm halinde, tüzel kişi ise fesih ya da iflas durumları sözleşmenin sona ermesini sağlar.

Franchise sözleşmesinin sona ermesi hem tarafların sözleşme yükümlülüklerinin sona ermesini hem de marka ve sistem ilişkisinin kesilmesini sağlar. Sözleşmenin sona erme şekli, sözleşme süresi, fesih bildirim şartları ve olağanüstü fesih sebepleri gibi unsurlar sözleşme metninde net olarak düzenlenmelidir. Böylece, taraflar ileride doğabilecek hukuki ihtilaflardan korunmuş olur ve sözleşmenin sonlandırılması süreci sağlıklı yürütülür.

AVUKATA SORU SORABİLİRSİNİZ.

AVUKATTAN ONLINE DANIŞMANLIK ALABILIRSINIZ.

Sorularınızı ve bu sorularla ilgili evrakı sisteme yükleyebilirsiniz. Online danışmanlıkta istediğiniz gün ve saati seçebildiğiniz gibi görüşme tipini de seçebilmektesiniz. Zoom, teams, whatsapp ya da telefon üzerinden görüşme sağlanabilmektedir. Ödemenin ardından tarafınıza randevu yapıldığına dair mail ile bilgi gelmektedir. Sistemde yaşanan herhangi bir sorun olduğundan iletişim numaralarımızdan iletişime geçtiğinizde toplantı manuel olarak planlanabilir. Müvekkillerimizin doğru bilgiye hızlı ve güvenilir şekilde ulaşmasını sağlamak için kurulan Online Danışmanlık Sistemimizden yüzlerce randevu alınmış olup müvekkillerimizin faydalanması amaçlanmıştır.