HAFTALIK ÜCRETLİ İZİN ALACAĞI NEDİR?
Haftalık ücretli izin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. Maddesine göre işçinin tatil gününden önce aynı yasanın 63. maddesine göre açıklanmış olan iş günlerinde çalışmış olması şartıyla yedi günlük zaman dilimi içinde 24 saat dinlenme hakkı bulunmaktadır.Çalışılmayan hafta tatili günlerinde bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.
Madde 46 – Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63
üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir
zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.
Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o
günün ücreti tam olarak ödenir.
Şu kadar ki;
- a) Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret
ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,
- b) (Değişik: 4/4/2015-6645/35 md.) Ek 2 nci maddede sayılan izin süreleri,
- c) Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle
hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri,
Çalışılmış günler gibi hesaba katılır.
Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya
birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi halinde haftanın çalışılmayan günleri ücretli
hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır.
Bir işyerinde işin bir haftadan fazla bir süre ile tatil edilmesini gerektiren zorlayıcı
sebepler ortaya çıktığı zaman, 24 ve 25 inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen
zorlayıcı sebeplerden ötürü çalışılmayan günler için işçilere ödenen yarım ücret hafta tatili
günü için de ödenir.
Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde hafta tatili ücreti işverence işçiye ödenir.
Yine İş Kanununa göre; genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir. Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.
İşçiye 24 saatin altında hafta tatili verilmesi kkullandırılması durumunda hafta tatili hiç kulladırılmamış sayılır.Örneğin; işçinin tatil günlerinde birkaç saat işe çağrılması halinde hafta tatilini hiç kullanmamış sayılır.
Diğer taraftan hafta tatillerinin toplu olarak kullandırılması da yasal düzenlemeye aykırılık teşkil eder.Kanunun amacı haftalık 6 gün çalışan bir işçinin bir gün dinlendirilmesidir.
Nitekim Yargıtay kararaları bu yöndedir;
Yargıtay Kararı – 22. HD., E. 2017/30025 K. 2020/6326 T. 10.6.2020
‘‘…Hafta tatili izni kesintisiz en az yirmidört saattir. Bunun altında bir süre için haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullandığından söz edilemez. Hafta tatili bölünerek kullandırılamaz.
Hafta tatili izinlerinin işçinin dinlenme hakkına ilişkin olması sebebiyle, hafta tatili izninin yasal düzenlemenin amacına aykırı şekilde toplu olarak kullandırılamayacağına ilişkin kabul isabetlidir. Ancak hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılması halinde, hafta tatili ücreti alacağının hesaplanmasında, hafta tatilinin toplu kullanılmasına ilişkin belgelerde yazılı izin günlerinden ilgili haftaya (yedişer günlük zaman dilimleri nazara alınarak) denk gelen hafta tatili gününde işçinin dinlendiğinin kabulü gerekir.’’
HAFTALIK ÜCRETLİ İZİN ALACAĞI NEYE GÖRE BELİRLENİR?
Hafta Tatili Kanununun 1. maddesine göre; nüfusu on bin veya on binden çok olan şehirlerdeki tüm sınai ve ticari işyerlerinde çalışmanın, haftada bir gün durması zorunludur.Maddede altı gün çalışan işçinin en az bir gün tatil yapması öngörülmüştür.4857 sayılı Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63’üncü maddeye göre belirlenen İş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük zaman dilimi içinde, kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir (m. 46/I). ‘’Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.’’Görüldüğü üzere hafta tatiline hak kazanabilmek için kanun kapsamı içinde olmak üzere 63. maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmak koşulu getirilmiştir. İşçinin hafta tatiline hak kazanabilmek için tatil gününden önce çalışılması gerekli olan günlerin hesabında bazı günler, çalışılmış günler gibi hesaba katılır. Bu günler; çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri, evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri, bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinlerine ilişkin günlerdir . Çalışılmayan hafta tatili günü için, işverence bir iş karşılığı olmaksızın işçiye o günün ücreti tam olarak ödenir (m. 46/11). İşyerinde bir haftadan fazla süre ile işin tatil edilmesini gerektiren zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması halinde ise, bu nedenlerden ötürü çalışılmayan günler için işçilere ödenen yarım ücret hafta tatili günü için de ödenir (m. 46/V). Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçiye hafta tatili ücreti işverence ödenir (m. 46/V). ‘‘Parça başına, akort, götürü veya yüzde usulü ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti, ödeme döneminde kazandığı ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.’’
Yüzde usulü ile çalışan işçilerin hafta tatili ücreti, işçinin o hafta içinde elde ettiği yüzde ücretlerinin çalıştığı günlere bölünmesi ile bulunan ücrettir (m. 49/2). ‘‘Parça başına, akort, götürü veya yüzde usulü ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti, ödeme döneminde kazandığı ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.’’
İşçiye ödenecek hafta tatili ücretinin tespitinde ek ödemeler, primler, sosyal yardımlar hesaba katılmaz; sadece asıl ücret dikkate alınır (m. 50). – ‘’Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz.’’
İşçinin, uygulamada da sıkça karşılaşıldığı gibi, normal çalışma süresini tamamladıktan sonra, Pazar günü çalıştırılması halinde, bu çalışma haftalık normal çalışma süresini aşan bir çalışma olduğu için, yüzde elli zamlı ücret ödenir.
Yani işçiyi çalışılmayan hafta tatilinde çalıştırıldığı takdirde ödenen bir gündelik tutarındaki ücretine, yüzde elli zamlı ücretin ilavesi ile işçiye fazladan 1,5 gündelik ücret ödenir.Yani toplamda o gün için 2,5 gündelik ücret alır.
Pazar günleri çalışılması zorunlu olan işyerlerinde Pazar günleri çalışan ancak haftanın diğer bir gününde hafta tatili yapması nedeniyle çalışmayan işçiye, Pazar normal haftalık çalışma günü olduğu için bir gündelik ücret ödenmesi gerekir.
HAFTALIK ÜCRETLİ İZİN ALACAĞI HESAPLAMA
İş Kanununun 46. Maddesinin 2. Fıkrasına göre; çalışılmayan hafta tatili günü için işçiye, işveren tarafından, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. İşçinin onayı alınmadan hafta tatili günü çalıştırılması yasaktır. Eğer işçi, hafta tatili günü çalışmışsa, hafta tatili ücreti yanında, çalışmasının karşılığı olan ücrete, yani bir yevmiyeye hak kazanacağı gibi (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 1997) hafta tatili çalışması, haftalık kırk beş saatin üzerinde ise, fazla çalışma sayılır ve çalıştırıldığı hafta tatili ücretinin % 50 zamlı olarak ödenmesi gerekir, buna göre işçiye hafta tatilinde yaptığı çalışma karşılığı olarak iki buçuk yevmiye (%150 zamlı) ödenmek zorundadır. Ancak, çalıştırıldığı hafta tatili yerine hafta içinde bir gün istirahat veriliyorsa, ne çalışılan hafta tatili için ayrıca ücret ne de fazla çalışma ücreti söz konusu olur (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 1981)
Hafta tatili ücerti hesaplama metodu şu şekildedir.
Örnek Olay: A adındaki işçi X şirketinde 01.02.2008 tarihinde işe başlamış ve 30.06.2008 günü iş akdine son verilmiştir. A şahsı, çalıştığı süre zarfında bir saat ara dinlenmesi dahil işyerindeki mesai saatleri 09.00-18.00’ dir. A şahsına hafta tatili izni verilmemiş ve Pazar günleri dahil çalıştırılmış olsun.Şimdi bu şahsın hafta tatili ücretini hesaplayalım.
Dönem: 01.02.2023-30.06.2023
Aylık Brüt Ücreti:10000 TL
Günlük Brüt Ücreti:333,3 TL
Saat Ücreti:44,4
%150 Art. Saat Ücreti:111 TL
Faz. Mes. Saati:160 TL
Fazla Mesai Ücreti: 17.760,00 TL
Brüt Fazla Çalışma Ücreti: 17.760,00 TL
Gelir Vergisi (%15): 2.660,40 TL
Damga Vergisi (%066): 110,72 TL
Net Hafta Tatili Çalışma Ücreti: 17.760,00 TL-(2.660,40 TL+110,72 TL)= 14.970,88 TL
HAFTALIK ÜCRETLİ İZİN ALACAĞI NASIL ALINIR?
Haftalık ücretli izin alacağının , iş akdi feshedikten sonra veya öncesinde ödenmesi istenebilir.Bu talep işverene yöneltilir.Bu borç haftalık tatilde çalışıldığı ayın maaş gününde muaccel hale gelir ve zamanaşımı süresi işlemeye başlar.Zamanaşımı süresi kanunda 5 yıl olarak düzenlenmiştir.
Eğer haftalık ücretli izin alacağı işveren tarafından zamanında ödenmez ise ,işçi 4857 Sayılı İş Kanunu’nun ek 3. Maddesi uyarınca, İş Mahkemesi’ne başvurarak dava açabilir. Ödenmeyen haftalık ücretli izin alacağıhakediş tarihinden itibaren faizi ile birlikte alınabilir.