Sözlü sınavlardaki hukuki problemler genel olarak usulen yapılan yanlışlardan kaynaklanmaktadır. Sınavın gereği gibi kayıt altına alınmaması, tutanakların uygun tutulmaması, başarısız sayılmaya dair kararların gerekçelerine yeterince yer verilmemesi ve özellikle sor ve cevapların denetlenebilir nitelikte tutanaklara işlememesi hukuka aykırılıkları ortaya çıkarmaktadır. Sözlü sınav ile amaçlanan yeterliliğin tespitinin objektif bir şekilde ortaya konulamaması bu sınavlardan elenenlerde amacın liyakati ölçmekten ziyade bir hukuk dışılık olduğu fikrine kapılmalarına yol açmaktadır. Bu itibarla idare hukukunun belirlilik ilkesi gereği sözlü sınavın nasıl yapılacağının ve soru ve cevapların yeterliliği ölçmede nasıl rol oynayacağının önceden açıkça belirlenmemesi yargı mercileri tarafından hukuka aykırı bulunmaktadır. Aşağıda sadece bir kısmına yer verilen yargı kararları da bu hususlara işaret etmektedir.
T.C. Danıştay 8.Dairesi Esas: 2004/1367 Karar: 2004/3878 Karar Tarihi: 19.10.2004
“…sözlü sınavında ise sadece başarısız olduğuna ilişkin bir tutanak tutulduğu, hangi yönlerden başarısız sayıldığına ilişkin somut iddia ve verilerin bulunmaması karşısında tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı…”
Ankara 11. İdare mahkemesi’ nin 2008/2418 E., 2009/1225 K. Sayılı İlamı.
“…sözlü sınavında başarısız savılmasına ilişkin işlemin yargısal denetiminin yapılabilmesi için gerekli olan, tutanağa bağlanmış soruların ve yanıtların neler olduğunun ortaya konulmamış olması, ayrıca sözlü sınavda teknolojik imkânlardan yararlanılarak sesli ve görüntülü kayıt altına alınmaması nedeniyle davacının sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır. Öte yandan bu kararın, davacının sözlü sınavı kazandığı sonucunu doğurmayacağı, karar üzerine davacının yeniden sözlü sınava alınacağı tabiidir.”
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, YD Kararı.
“… Sözlü sınav öncesinde adaylara sorulacak soruların ve yanıtlarının sınav komisyonunca belirlenmesi, böylece sözlü sınav öncesinde adaylara yöneltilebilecek soruların ve yanıtlarının hazırlanmış olması gerekmektedir. Sınav sırasında, adaylara hazırlanmış olan bu sorulardan kura yöntemiyle belirlenenlerin sorulacağı tabiidir. Davacının sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemde, sınav öncesinde soruların ve yanıtlarının hazırlanmamış olması, sözlü sınavın sesli ve görüntülü kayıt yapılmak suretiyle gerçekleştirilmemesi, ayrıca komisyon üyelerince takdir edilen notun gerekçeleriyle ortaya konulmaması nedenleriyle hukuka uyarlık bulunmamaktadır”.
Danıştay 2. Daire, 18.02.2016 tarihli Kararı
“…Olayda, uyuşmazlık konusu sınav tarihi itibarıyla yürürlükte olan mevzuat hükümlerinde, sözlü sınavlarda sesli ve görüntülü kayda yönelik bilgi ve belgenin istenilmesine engel olan herhangi bir düzenlenmenin bulunmadığı, belirtilen tarihteki yargı içtihatlarının da bahse konu kayıtların alınması gerektiği yönünde olduğu, davaya konu sözlü sınavla ilgili olarak açılan birçok davada bilirkişi incelemesi yaptırıldığı hususları dikkate alındığında; davacıya ait soru cevap anahtarı ve sözlü sınava dair yapılan görüntülü sesli kayıt üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılarak uyuşmazlık hakkında bir karar verilmesi gerekirken, bu yönde bir inceleme yapmaksızın davayı reddeden İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.”
Ankara 1. İdare Mahkemesi’nin 2008/1308 E., 2009/970 K. sayılı ilamı.
“… Davacının bilgisini ölçmeye yönelik olarak hangi soruların sorulduğu ve bunlara ne şekilde yanıt verildiği, verilen yanıtların objektif olarak değerlendirmesinin her bir jüri üyesi tarafından nasıl yapıldığı hususlarının söz konusu tutanakta belirtilmediği görülmektedir. Bu durumda anılan sözlü sınavda başarısız savılmasına ilişkin işlemde; sözlü sınavda davacının bilimsel yeterliliğinin tespitinde objektif değerlendirme ölçülerine uyulmamış olması nedeniyle hukuka uyarlık olmadığı sonucuna varılmıştır.
T.C. Danıştay 5.Dairesi 19.03.2010 tarihli kararında;
“…Yazılı sınavı tamamlayıcı nitelikte, bilgi ve liyakati ölçmeyle birlikte atanılacak göreve en uygun kişinin belirlenebilmesini teminen yapılması gereken sözlü sınavın objektif olduğundan söz edilebilmesi için değerlendirme esaslarının bu hususları belirlemeye yönelik ölçütleri içermesi ve bunun da tutanak ile ortaya konulması, aynı zamanda sınavın daha sağlıklı yapıldığının tespiti amacıyla sesli ve görüntülü kayıt suretiyle gerçekleştirilmesi gerektiğinden, belirtilen hususlara aykırı olarak yapılmış olan sözlü sınavda ve itirazın reddi yolundaki dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığından, aksi yöndeki Mahkeme kararında isabet görülmemiştir.”
T.C. Danıştay 12.Dairesi 21.04.2015 tarihli kararında;
“…Uyuşmazlıkta, davalı idare tarafından adaylara sorulacak soruların ve cevaplarının önceden hazırlanarak tutanak altına alınmakla birlikte, davacıya hangi soruların sorulduğunun tespit edilmediği görülmüş olup, davacının kendisine önceden belirlenenler dışında sorular sorulduğuna dair iddiaları da dikkate alındığında, davacıya hangi soruların sorulduğunun tutanakla tespit edilmemiş olması yönüyle dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı anlaşıldığından davanın reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.”
T.C. Danıştay 2.Dairesi 07.10.2009 tarihli kararında;
“…Tüm unsurları itibariyle yargısal denetimin yapılabilmesi ve hukuk devleti ilkesinin temini açısından; sözlü sınav komisyonu üyelerinin her biri tarafından değerlendirme yapılarak tutanağa bağlanmış soruların ve yanıtlarının neler olduğunun, bu yanıtlara komisyon üyelerince takdir edilen notun gerekçeleriyle ortaya konulmamış olması, ayrıca sözlü sınavda verilen yanıtların, teknolojik imkânlardan yararlanılarak sesli ve görüntülü kayıt altına alınmaması nedeniyle davacının sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.”