Yurt dışındaki özellikle Mühendislik fakültelerinden mezun olup denklik başvurusunda bulunanlar hakkında YÖK’ün, ekseriyetle STS kararı aldığı herkes tarafından bilinmektedir. YÖK, STS karar alırken gerekçe olarak alınan eğitim kapsamındaki derslerin/kredilerin eksik olduğunu ileri sürmektedir. Başvuru sahibinin derslerinin eksik olduğu varsayımında bile bir kişi tarafından hiç alınmayan dersten sınava mecbur bırakılması hayatın olağan akışına da terstir. Hal böyle iken İnşaat Mühendisliği mezunu müvekkil için açılan davada Ankara 17. İdare Mahkemesi Şubat ayı sonunda verdiği iptal kararı ile eksik derslerin öncelikle tamamlatılması gerektiği hükmünü kurmuştur. Benzer bir dosya da haberlere konu olduğundan Akademik Hukuk Bürosu olarak kapsamlı bir bilgilendirme makalesi hazırlama ihtiyacı hasıl olmuştur.
Mahkeme kararında; Alt Komisyon tarafından yapılan incelemede; bir takım derslerden kredi eksiklikleri bulunduğunun tespit edildiği anlaşılmış, bu durumda gerekirse kredileri tamamlattırıldıktan sonra seviye tespit sınavı tabi tutulup tutulamayacağı yönünde bir karar verilmesi gerektiği yönünde karar verilmiştir. Söz konusu gerekçeye göre YÖK’ün mühendislik fakülteleri başta olmak üzere eksik ders olduğunu iddia ettiği dosyalarda öncelikle ders tamamlama yapılması yolu açılmıştır. Ancak ders tamamlamadan sonra YÖK’ün yine de STS kararı verip veremeyeceği ise merak konusudur. Zira böyle bir ihtimalde sadece STS verilirken artık STS+Ders Tamamlama verilmesi denklik sürecinin zorluğunu artıracaktır.
Bu durumda YÖK’ün eksik ders olduğunu iddia ettiği her dosya için istediği her kararı alıp alamayacağı hususunda yetkili olup olmadığı tartışılacaktır. Tartışmanın salahiyeti için ise halihazırdaki mevzuat düzenlemelerini incelemek gerekmektedir.
İlk olarak 06.11.2010 tarihli Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği’ne bakmak gerekmektedir. Söz konusu yönetmeliğin:
“Tanımlar” başlıklı 3. Maddesinde ;
“ğ) Tamamlama eğitimi: Denklik verilebilmesi için öğrencinin mezun olduğu programın içerik bakımından Türkiye’deki eşdeğer programa göre zorunlu görülen derslerinde eksiklik tespit edilenlerin aldıkları eğitimi,
ı) Seviye tespit sınavı: Denklik verilebilmesi için mezun olunan programın eğitim düzeyi ve içeriğinin yapılan inceleme sonucu yeterli bulunmaması durumunda yapılacak sınavı,”
ve “İnceleme sonucu yapılacak işlemler” başlıklı 9. Maddesinde ;
“c) Mezun olunan lisans programının Türkiye’deki eşdeğer programa göre alınması zorunlu görülen derslerinde eksiklik tespit edilenlere; Türkiye’deki bir üniversitede tamamlama eğitimine tabi tutularak bu dersleri almaları ve başarılı olduğunu belgelemeleri halinde denklik belgesi verilir. Tamamlama eğitimine katılmak isteyen öğrencilerin hangi üniversitelerde bu eğitimi alacakları, tamamlama eğitiminin süresi ve öğrencinin almak zorunda olduğu dersler Komisyonca belirlenir. Bu amaçla gerektiğinde konunun uzmanı kişilerden oluşan alt komisyonlar kurulabilir.
ç) Mezun olunan lisans programının eğitim düzeyi ve içeriğinin yeterli bulunmaması durumunda, başvuru sahibi usul ve esasları Kurul tarafından belirlenen seviye tespit sınavına tabi tutulur.”
Görüldüğü üzere ; Ders eksikliği olanlara => ders tamamlama,
Eğitim düzeyi yetersiz olanlara => seviye tespit sınavı
kararının alınması gerektiği YÖK tarafından çıkarılan yönetmelikte yer almaktadır. Zaten yukarıda da belirtildiği üzere bir öğrenciyi almadığı iddia edilen dersten sınava tabi tutmak hayatın normal koşullarına da aykırıdır. Kişi hiç almadığı bir dersin sınavına giremez. Önce o dersleri alması gerekir ki derslerle ilgili seviyesi ölçülebilsin. Bu bakımdan yukarıda bahsedilen yönetmelik maddesine hükme göre YÖK’ün dersler eksiktir dedikten sonra eksik dersleri sayıp tamamlama kararı verilmesi gerektiğini hükme bağlaması hukuka uygun olacaktır. 2010 yönetmeliğine tabi olanlar bakımından eksik dersler için STS kararı verilmesi durumunda idari işlemde sebep-konu uyumsuzluğundan sakatlık bulunmaktadır. İdari işlemdeki konu unsuru, idari işlemin doğurduğu hukuki sonuçtur. Her idari işlem, belirli bir sonuca yönelik yapılır. Bu sonuç mevzuatlarda belirtilmiştir. İdare, bu unsur bakımından serbest değildir.
İkinci olarak 20.02.2016 tarihli Denklik Yönetmeliğinde;
“ğ) Seviye ve yeterlilik belirleme sistemi (SYBS): Mezun olunan programla ilgili temel kazanımlar, eğitim-öğretimin dili, programın niteliği, teorik ve uygulamalı dersler, stajlar ve projeler yönünden eksiklik tespit edildiğinde ve/veya tereddüt oluştuğunda söz konusu programın niteliğine göre ders tamamlama, staj tamamlama, proje yapma veya sınava tabi tutma gibi uygulamalardan birinin, birkaçının veya tamamının kullanılarak kazanımların elde edilme düzeyini ölçme, değerlendirme ve belirlemeye yönelik işlemler bütününü,” ve
05.12.2017 tarihli Denklik Yönetmeliğinde;
“j) Seviye ve Yeterlik Belirleme Sistemi (SYBS): Mezun olunan programla ilgili temel kazanımlar, eğitim-öğretimin dili, programın niteliği, teorik ve uygulamalı dersler, stajlar ve projeler yönünden eksiklik tespit edildiğinde ve/veya tereddüt oluştuğunda, söz konusu programın niteliğine göre ders tamamlama, staj tamamlama, proje yapma veya sınava tabi tutma gibi uygulamalardan birinin, birkaçının veya tamamının kullanılarak kazanımların elde edilme düzeyini ölçme, değerlendirme ve belirlemeye yönelik işlemler bütününü,”
maddeleri ihdas edilmiştir. Ancak 2010 yönetmeliğine bakılacak olursa yukarıda belirtilen ve öğrenciler lehine olan maddeler haricinde bir dosya için YÖK’e(Alt/Komisyon’a) birden çok işlem yapılması yetkisini veren herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Başka bir değiş ile YÖK, 2016 ve 2017 tarihli yönetmeliklere dayanarak bir dosya için hem sts hem ders tamamlama kararı verme yetkisini haiz iken 2010 yönetmeliğine tabi olan bir kişiye aynı anda birden fazla işlem yapacak yetki düzenlenmemiştir.
En başta verilen mahkeme kararı ile açıklanan hükümler birlikte değerlendirildiğinde yargı kararı ile eksik ders tespitinde artık öncelikle ders tamamlama yapılması zorunluluğu ortaya konmuştur. Ancak ders/kredi tamamlattırıldıktan sonra seviye tespit sınavı tabi tutulup tutulamayacağı yönünde bir karar verilmesi gerektiği yolu açık bırakıldığı için YÖK’ün. eksik ders çıkardıktan sonra hem ders tamamlatıp üstüne de STS vermesi yönetmelik hükümleri gereğince sadece 2016 ve 2017 yönetmeliklerine tabi olanlar için söz konusu olacaktır. 20.02.2016 tarihinden önce eğitime başlayan ve eksik ders çıkarılan her öğrenci için hem 2010 yönetmeliği hem de mezkur yargı kararı gereği sadece ders tamamlama kararı verilmesi (devlet, hukuk devleti ise) artık hukuki bir zorunluluktur.