Yükseköğretim Elemanlarının Disiplin Cezalarının Geri Alınması

İdari işlem, idarenin hukuki sonuç doğurmaya yönelik bir irade açıklamasıdır.1 İdari işlemi tanımlayan bu cümleye göre idari işlemin hukuki sonuç ve irade açıklaması olmak üzere iki unsuru vardır. Bazı görüşlere göre bu tanıma “kamu gücü ayrıcalıkları” da eklenmelidir.2 Esasında bakıldığında disiplin cezaları da hukuki sonuç doğurmaya yönelik irade açıklaması niteliğinde olduğundan idari işlem olarak değerlendirilmelidir. Ve pek tabii yükseköğretim elemanlarına verilecek disiplin cezaları da bu kapsamda düşünülmelidir. Zira 2547 sayılı Kanun’da bu usulün özel olarak düzenlenmiş olması idari işlem olması açısından bir fark yaratmamaktadır. Dolayısıyla idari işlemlerin geri alınması usulünde uygulanacak kuralların yükseköğretim elemanlarına verilecek disiplin cezaları açısından uygulanıp uygulanamayacağı tartışılabilir. Çalışmamız da bu konuyu ele alacaktır.

Disiplin Cezalarının İdari İşlem Niteliğinde Olması

İdari işlemin unsurları değerlendirildiğinde görülecektir ki yetki, şekil, sebep, konu ve maksat başlıkları altında 5 adet başlık mevcuttur. Disiplin cezalarının idari işlem olup olmadığı değerlendirilirken bu 5 başlığın da aynı anda göz önüne alınması gerekir. 

İdari işlemin yetki unsuru bir idari makamın belli bir işlemi yapabilme ehliyeti olarak tanımlanabilir.3 Yani yetki unsuru idari işlem açısından işlemi tesis edecek makamı ifade eder. Disiplin cezaları açısından da her bir cezanın yetkili makamı 2547 sayılı Kanun’un 53.maddesinde belirtilmiş olduğundan yetki unsurunu gerçekleşmiş olarak saymak gerekir. 

İkinci unsur olan şekil unsuru tesisi için yetkili idari makamca izlenmesi gerekli yöntemi (usulü) ve idari işlemin hukuk düzeninde aldığı biçimi, maddi varlığı anlatır.4 Kural olarak idari işlemler yazılı şekle tabidir. Yükseköğretim elemanlarının disiplin cezalarını düzenleyen 2547 sayılı Kanun’un 53.maddesi incelendiğinde de görülecektir ki bu cezalar açısından gerekli şekiller belirtilmiştir. Sözgelimi uyarma cezası yazılı şekilde yapılmalıdır. (2547 sayılı Kanun m.53/b-1). Dolayısıyla çalışmamız kapsamındaki yükseköğretim elemanlarının disiplin cezalarının idari işlemin ikinci unsuru olan şekil unsurunu da barındırdığını söylemek gerekir.

İdari işlemin üçüncü unsuru sebep unsurudur.5 Sebep, idareyi bir işlem yapmaya sevk eden hukuki veya fiili etkenlerdir. Bu anlamda sebep unsuru idarenin işlemi yapması hususundaki saiki ifade eder. Yükseköğretim elemanlarına uygulanacak disiplin cezalarında idarenin ceza vermesindeki sevk güdüsü 2547 sayılı Kanun’un 53.maddesinde her bir ceza açısından ayrı ayrı düzenlenen davranışlardır. Dolayısıyla söz konusu alanda sebep unsurunun da gerçekleştiğini söylemek gerekir.

Dördüncü unsur olan konu unsuru doğurduğu hukuki sonuç, yani hukuk aleminde meydana getirdiği değişikliktir.6 Yani idari işlem tesisiyle birlikte hukuk aleminde yeni bir hukuki sonuç meydana gelmektedir. 2547 sayılı Kanun’un 53.maddesi kapsamında verilecek her bir disiplin cezası açısından farklı bir hukuki sonuç meydana geldiği açıktır. Mesela aylıktan veya ücretten kesme disiplin cezasında kişiye ödenecek aylık veya ücrette azalma meydana gelmesi hukuki alemde bir sonuç doğması demektir. Buradan da şu sonuç çıkacaktır ki yükseköğretim elemanlarına uygulanacak disiplin cezaları konu unsuru bakımından da tamlık sağlamaktadır.

İdari işlemin beşinci unsuru amaç unsurudur. Amaç, idari işlem ile ulaşılmak istenen nihaî sonuçtur ve idari işlemin sübjektif unsurunu teşkil eder.7 İdari işlemlerde amaç daima kamu yararıdır ve bu yüzden de idari işlemi tesis etmeye yetkili makam amaç unsuru üzerinde takdir yetkisine sahip değildir. Yükseköğretim elemanlarının disiplin cezalarının amacı da, cezayı gerektiren davranışın bozduğu kamu düzenini yerine getirmek olduğundan kamu yararı olduğu söylenebilir. Dolayısıyla bu disiplin cezalarının amaç unsuruna da sahip olduğunu söylemek gerekir.

Yukarıdaki açıklamalar göz önüne alındığında görülecektir ki Yükseköğretim elemanlarına uygulanacak disiplin cezaları idari işlemin bütün unsurlarını taşıdığından idari işlem sayılacaktır. Dolayısıyla bu disiplin cezalarına bağlanacak hukuki sonuçlar aslında idari işlemlere bağlanan hukuki sonuçlar aracılığıyla belirlenecektir.

İdari İşlemlerin Geri Alınması

Geri alma ise idari işlemin yapıldığı andan itibaren hukuk aleminden çıkarılması, başka bir deyişle işlemin hiç yapılmamış varsayılmasıdır.8 Dolayısıyla geri alınan bir idari işlem aslında hukuki sahada hiçbir sonuç doğurmamış sayılacaktır. İdari işlemlerin geri alınmasında belirli sebepler bulunmakla birlikte, bu konu çalışmamızın kapsamını aşmaktadır. İdarenin işlemini geri almasının makul bir süre ile sınırlandırılması gerektiği kabul edilmektedir. Bu makul süre de idari işleme karsı dava açma süresi olarak kabul edilir.9 

Yükseköğretim Elemanlarının Disiplin Cezaların Geri Alınması

Yukarıda da detaylı olarak açıklandığı gibi yükseköğretim elemanlarına verilecek disiplin cezaları idari işlem niteliğindedir. Dolayısıyla diğer idari işlemlere uygulanacak olan usul ve esaslar bu disiplin cezalarına da uygulanmalıdır. Burada akıllara yükseköğretim elemanlarına uygulanacak disiplin cezalarının diğer idari işlemler gibi geri alınıp alınamayacağı sorusu gelmektedir. Danıştay bu soruya olumsuz yanıt vermektedir.10 Zira disiplin cezası niteliği gereği diğer idari işlemlerden farklıdır. Bununla beraber hukuka aykırı olarak verilen disiplin cezalarının da geri alınamayacağını söylemek ilgili disiplin cezasına çarptırılan kişiler açısından haksızlık yaratacaktır. 

SONUÇ

Yükseköğretim elemanlarına uygulanacak olan disiplin cezaları idari işlemlerin unsurlarını taşıdığından idari işlem niteliğindedir. Dolayısıyla idari işlemlerdeki usul ve esaslar bu disiplin cezaları açısından da uygulanmalıdır. Ancak geri alma konusunda disiplin cezaları farklı bir mahiyet içerdiğinden, bu cezalar hakkında olağan geri alma kuralları uygulanamaz. Diğer bir ifadeyle yükseköğretim elemanlarına verilecek olan disiplin cezaları geri alınamaz. Bu kuralın istisnası ilgili disiplin cezasının hukuka aykırı olarak verilmiş olmasıdır.

Kaynakça

• Akyazan, Ahmet Emrah, Maddi Açıdan İdari İşlemler, s.221, TBB Dergisi, Sayı 85, 2009.

1. Gözler, Kemal, İdare Hukuku Dersleri, s. 198, 201, İkinci Baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa 2004.
2. Akyazan, Ahmet Emrah, Maddi Açıdan İdari İşlemler, s.228, TBB Dergisi, Sayı 85, 2009.
3. Kadıoğlu, Ali, İdari İşlemin Şekil Unsuru, s.1, Konya, 2010.
4. Akyazan, Ahmet Emrah, Maddi Açıdan İdari İşlemler, s.229, TBB Dergisi, Sayı 85, 2009.
5. Gözler (2009), s. 930; Günday (2011), s. 157; Atay (2014), s. 503.
6. Akyazan, Ahmet Emrah, Maddi Açıdan İdari İşlemler, s.230, TBB Dergisi, Sayı 85, 2009.
7. Altındağ, Halil, İdari İşlemin Geri Alınma Sebebi Olarak Açık Hata, s.82, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XX, Y. 2016, Sa. 4.
8. Mehmet Sercan Ercan, Yükseköğretim Personeli Disiplin Hukukuna Uygulanacak Usule İlişkin Değerlendirme, YÜHFD, C.XVI, 2019/2, s.55-71.
9. Danıştay 8.Dairesi, 12.10.1998 tarih, E:1998/4988, K:1998/3015 sayılı kararı.