İntihal etik ihlali, bilimsel yayın ve eserlerde ciddi akademik suiistimal kabul edildiğinden bilim dünyasının çok tartışılan konularından biridir. Makalemizde intihal nedir, intihal türleri nelerdir, intihal tespit programları nelerdir, ülkemizde intihal etik ihlali cezası nelerdir, intihalde zamanaşımı gibi sorular cevaplanacaktır. Ancak bu hususlara geçmeden önce genel olarak Etik İhlal Nedir? başlıklı yazımızdan bilgi alabilirsiniz.
İçindekiler
- İntihal Etik İhlali (Plagiarism) Nedir?
- İntihal Etik İhlalinde Atıf ve Alıntı Kavramı
- İntihal Etik İhlalinin Türleri
- Doçentlik Başvurusunda İntihal Etik İhlali
- İntihal Etik İhlal Cezaları ve Yaptırımları
- İntihal Etik İhlal Zamanaşımı
- Kendinden İntihal (Self Plagiarism) Etik İhlal Midir ?
- Anonim Bilgileri Kullanmak İntihal Etik İhlali Oluşturur Mu?
- İntihal Etik İhlalinin Önlenmesi
- Benzerlik / İntihal Programları
- İntihal Etik İhlali ile İlgili Emsal Yargı Kararları
- İntihal Etik İhlali ile İlgili Örnek ÜAK Etik Komisyon Kararları
İntihal Etik İhlali (Plagiarism) Nedir?
İntihal, (plagiarism) bir Arapça terim olup, TDK tarafından intihal bilimsel anlamda aşırmak “başkasının eserinden parçalar alıp kendisinin gibi göstermek olarak tanımlanmıştır. Yükseköğretim Kanununa göre intihal etik ihlali başkalarının özgün verilerini, fikirlerini veya eserlerini kullanarak atıf vermeden kendi eseri gibi göstermektir. Bu haliyle intihalde kanun koyucu bilinçli sahiplenme kastını aramaktadır. İntihal tespit programı üniversitelerde etkin olarak kullanılmaktadır.
İntihal Etik İhlalinde Atıf ve Alıntı Kavramı
Atıf bir makale ya da eserdeki yapılan yararlanmada kullanılan bir kavramdır. Eğer çalışma kelime kelime yapılıyorsa ve tırnak içerisine alınıyorsa doğrudan atıf, eğer alınan yararlanılırken kendi cümleleri ile ifade ediliyorsa dolaylı atıf söz konusudur. Atıf bir kaynaktaki bilginin gösterilme amacıdır Alıntı, yapılan metin ve kaynağın işaret edilmesidir.
İntihal Etik İhlalinin Türleri
İntihal karmaşık ve çok boyutlu bir olgudur, intihal, plagiarism birçok farklı çeşit ve uygulamayı içermektedir. Benzerlik tespit programları da olarak bilinen intihal tespit programları bazen tam olarak intihali (plagiarism) tespit edememekte çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. İntihal etik ihlalinin çeşitlerinde aşağıda detaylı olarak verilecektir. Aşağıda kaynak gösterilerek yapılan ve gösterilemeden yapılan intihal türlerine örnekler bulunmaktadır. (Uçak NÖ, Birinci HG. 2008)
İntihal Etik İhlalinin Kaynak Göstermeden Yapılan Türleri
1-The ghost writer (Hayalet Yazar)
Bir başka kaynaktan atıf vermeyerek ve kaynakçada göstermeyerek neredeyse kelime kelime tüm bilgiyi almak ve kendi eseri gibi sunmak anlamına gelen bir intihal türüdür. İntihal programları ve benzerlik tespit programları sayesinde aynı dilde bunun yapılma ihtimali kalmamıştır. Global intihal (global plagiarism) tanımlamaları da bulunmaktadır.
2-The potluck paper (Mevcut Yazı)
Pek çok kaynaktan makaleye alıntılar yaparak ve atıf vermeyerek makaleyi kendi özgün fikriymiş gibi sunmak anlamına gelen bir intihal türüdür. İntihal programları sayesinde artık bu intihal, plagiarism türü tespit edilebilmektedir. Mozaik intihal, mosaic/patchwork plagiarism oalrak da tanımlanmaktadır.
3-The poor disguise (Zayıf/Yetersiz Gizleme) (Kılık Değiştirme Saklama)
Alıntı yapılan kaynaktan paragraf alınırken içerisindeki bazı önemli kelimeleri değiştirerek atıf vermeden yapılan intihal türüdür. Ancak intihal tespit ve benzerlik tespit programları sayesinde artık önceki ve sonraki kelime analizi yapılarak tespit edilebilmektedir. En çok kullanılan intihal, plagiarism yöntemi olduğunu da ayrıca belirtmek gerekir.
4-Fotokopi (The Photocopy)
Belli bir kaynaktan belli bir bölümün aynen alınmasına rağmen atıf vermeden kendi eseri gibi sunmak olarak ifade edilen intihal türü olup intihal programları sayesinde yakalanabilen intihal türüdür. Kopyala yapıştır yöntemiyle oluşan intihal, verbatim plagiarism, copy & paste plagiarism tanımlamaları da bulunmaktadır.
5-The Labor of Laziness (Emek Tembelliği)
Makale yazarının özgün bir çalışma yapmak yerine makalenin büyük kısmını atıf vermeden başka makaleler ile alıntılarla doldurarak yaptığı intihal türüdür. Bu da en çok karşılaşılan intihal türlerinden biri olup bazen intihal programı (plagiarism) tarafından yakalanamamaktadır.
İntihal Etik İhlalinin Kaynak Gösterilerek Yapılan Çeşitleri
1-The forgotten footnote (Unutulan Dipnot)
Atıf yapılan makalenin yazarının adını vererek ancak makalenin yayınlandığı dergi, yıl, sayı ve sayfa gibi ayrıntıları vermeyerek kaynağın orijinaline ulaşılması ihtimalinin ortadan kaldırılması olarak tanımlanan intihal türüdür.
2-The misinformer (Yanlış Bilgilendirme)
Atıf yapılan makaleye ait bilgilerin yanlış verilerek asıl kaynağa ulaşılma ihtimalinin ortadan kaldırıldığı intihal türüdür. Aslında okuyucunun kaynaklara çok önem vermediği gözetilerek ya da düşünülerek yapıldığı bir gerçektir. Yanlış alıntı yapmak suretiyle intihal türü de (plagiarism) yani incorrect citation denilebilir.
3-The Too-Perfect Paraphrase (Fazla Mükemmel Alıntı)
Makale yazarının alıntı yapılan kaynağa tam olarak atıf yapması ancak doğrudan alıntı yapmasına rağmen tırnak işareti koymaması olarak ifade edilen intihal türüdür. İntihal benzerlik programlarında da çıkmasına rağmen bu intihal türünün (plagiarism) yazarın sevhen yapabilme ihtimaline karşı doğrudan intihal (plagiarism) olarak ifade etmek doğru değildir. Maksadın haklı gösterdiği oranın aşılıp aşılmadığına bakma gerekir.
4-The Resourceful Citer (Becerikli Atıf Yapma)
Makalenin yazarlarının tüm kaynaklara doğru bir şekilde atıf vermesine ve tırnak işareti kullanmasına rağmen makalenin ya da eserin herhangi bir özgünlüğünün olmadığı intihal türüdür. Ancak çalışmanın derleme ya da literatür taraması olup olmadığına dikkat etmek gerektiğini de ayrıca vurgulamak gerekir. Zira bu gibi durumlarda makalenin orijinal olmaması bir intihale yol açmadığını ifade etmek gerekir. Artık benzerlik programları sayesinde bu gibi makaleler derleme ya da literatür taraması olmadığı sürece yayınlanmamaktadır.
5-The Perfect Crime (Mükemmel Suç)
Yazarın yararlandığı kaynağa bazı yerlerde ilgili sayfaları da belirterek atıf yapması ancak yararlandığı diğer kısımlara atıf yapmayarak bu kısımların kendi özgün fikriymiş gibi sunulması amacını güden intihal türüdür. Otomatik intihal (auto-plagiarism) olarak da adlandırılmaktadır. Ancak burada bu metinlerin oranı ve yazarın kastı önem taşımakta olup doğrudan intihal (plagiarism) kabul etmek doğru olmayacaktır.
Doçentlik Başvurusunda İntihal Etik İhlali
Doçentlik başvurusu sürecinde intihal etik ihlali ile 3 şekilde karşılaşmak mümkündür. İlk olarak ve en sık karşılaşma yöntemi jüri üyesinin iddiası sonucu intihalden etik incelemenin başlatılmasıdır. İkinci hususta ise jüri üyeleri haricinde dışarıdan verilecek bir dilekçe ile ihbar ya da şikayette bulunulması ile intihal iddiası söz konusu olabilir. Son durum ise etik komisyon ya da doçentlik komisyonunun intihal isnadı ile inceleme başlatılması için işlem tesis etmesidir. Ancak doçentlik komisyonun resen etiğe sevk emesinin önünde mevzuat engeli olduğunu unutmamak gerekir. Buna rağmen doçentlik komisyonunun sevk ettiğini görüyoruz.
Hangi yolla olursa intihal etik ihlalinin varlığı iddiası en zor etik ihlal iddiasıdır ve ÜAK Etik Komisyonları tarafından etik inceleme sürecinde genel olarak başvurulan bilim alanından belirlenecek uzmanlardan görüş alınarak çözüme kavuşturulmaktadır.
Doçentlik başvurusunda intihal etik ihlal durumunda inceleme sonucu ihlal olduğu yönünde sonuç çıkarsa başvuru iptal edilir, izleyen üçüncü döneme kadar başvuruya izin verilmez ve bağlı çalışılan kurumda intihalden disiplin soruşturması başlatılır.
İntihal Etik İhlal Cezaları ve Yaptırımları
Disiplin cezası anlamında plagiarism üniversiteye bağlı olarak çalışan akademisyenlerde öğretim mesleğinden çıkarma cezası altında düzenlenmiştir. Bu aşamada son yetki YÖK’dedir. İntihal programlarında yakalanamayan ve soruşturmacılar tarafından da şüpheye yol bırakmayacak intihal eylemleri bu yaptırım ile sonuçlanabilir. TÜBİTAK ve ÜAK gibi kurumlar kendilerine yapılan başvurularda dosyalarda intihal tespitine etik komisyon incelemesi sonucunda varırsa başvuruyu iptal etmekte belli bir süre başvuramama cezası vermektedir. Ayrıca bu intihalli (plagiarism) eser ile bir akademik unvan alındı ise bu unvanın alınıp alınamayacağı da ayrıca değerlendirilecektir. Diğer bir husus ise ceza soruşturması olup eylem hakkında Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında ceza soruşturmaları yapılmaktadır. Kişini bu soruşturma sonucunda intihal etik ihlaline karar verilirse adli süreci kaçınılmaz olacaktır.
İntihal Etik İhlal Zamanaşımı
2457 Sayılı Yükseköğretim Kanunun 53. maddesinde intihalde disiplin cezası verme zamanaşımının eylemin gerçekleştiği andan itibaren 6 yıl olarak belirlenmiştir. Ancak eserin akademik atama ve terfilerde kullanılması halinde bu süre tekrar başlamaktadır. Ayrıca buna bağlı olarak doçentlik başvurularında ÜAK intihalde (plagiarism) zamanaşımı süresi bulunmadığını ifade etmektedir. Ancak intihalde kanuni zamanaşımı ile uyuşmayan bu uygulama doğru değildir.
Kendinden İntihal (Self Plagiarism) Etik İhlal Midir ?
Kendisine ait makaleden ya da farklı bir çalışmadan aynen alıntılar yaparak kendi çalışmasına atıf vermemesi olarak anlatılan intihal türüdür. Ancak bu durumu net intihal kabul etmek mümkün değildir. Zira mevzuatımızda intihal (plagiarism) kavramı başkasının eserinden alınanlar için geçerlidir. Ancak uluslarası literatürde bunun bir etik ihlal olarak kabul edildiği bilinmektedir. Buna rağmen kendi eserinden faydalanma hususu niteliksiz eserlerin üretilmesi sonucunu doğurmakla birlikte hem yargı organları hem de üak içtihatları gereği etik ihlal olarak sayılmamaktadır. Bu konuda ÜAK Etik Komisyon kararına karşı açılan davanın özetine Kendinden İntihal (Self-Plagiarism) ve Yayın Etiği başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Anonim Bilgileri Kullanmak İntihal Etik İhlali Oluşturur Mu?
Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesinin 5. maddesinde “Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, bilim alanlarının temel bilgileri, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez” denilmektedir. Genel, alışılagelmiş tekrarlar “eser” olarak korunmaz, dolayısıyla intihal oluşturmaz. Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun kararında “anonim bilgiler içeren… yayınlarda herkese ait fikirler olması nedeni ile dünyadaki uygulamalarda olduğu gibi atıf yapılmasına gerek olmadığı” şeklinde karar verilmiştir.
İntihal Etik İhlalinin Önlenmesi
İntihal bilimin gelişmesine en büyük engellerden biri olup bazen akademisyenler hızlı yükselme çabasıyla bilim dünyasına çalıntı ürünler sürmekte ve bazıları intihal programları (plagiarism) ile tespit edilememektedir. İntihalin (plagiarism) önlenmesi amacıyla eğitimlere önem verilmesi gerekmekdir. Diğer bir önleyici yöntem ise intihal programlarıdır. İnternette ücretsiz intihal programları yer almakta olup ülkemizde bazı programlar üniversitelerde kullanılmaktadır. Bu programı kullanan kişiler benzerlik oranını düşürmek adına yani intihal oranını (plagiarism) düşürmek adına çabalamaktadır.
Benzerlik / İntihal Programları
Ülkemizde üniversitelerde benzerlik tespit programları yani intihal programı olarak kullanılan iki adet program bulunmaktadır; Turnitin ve iThenticate. Bu programlar hem intihali tespit etmek hem de orijinal düşünceyi geliştirmeye yardımcı olmak amacıyla kurulmuş programlardır. Bu programlar benzerlik tespit programı olup yüzde yüz intihalin varlığını ortaya koymamaktadır. İntihal programını yapıp raporun denetimi yapacak kişiye de farklı sorumluluklar yüklenmektedir. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğinde de benzerlik oranının tek başına intihal sayılmaya yetmeyeceğini, rapor üzerine gerçek intihalin tespiti (plagiarism) halinde incelenmesi gerektiğini vurgulamıştır.
İntihal / Benzerlik Programları Nelerdir ?
İntihal programı ücretsiz, ücretsiz intihal programı, turnitin intihal programı, intihal oranı hesaplama, ithenticate giriş, tez intihal programı, türkçe intihal programı, intihal taraması, intihal sorgulama, benzerlik oranı hesaplama, benzerlik oranı düşürme
Akademik çalışmalarda kullanılan benzerlik programına genel olarak intihal programı adı verilmektedir. Ancak açıklandığı üzere intihal etik ihlalinin net şekilde tespiti için daha ayrıntılı bir inceleme yapılması gerekmektedir. Bu bakımdan her ne kadar bu programlara intihal programı adı verilse de benzerlik programı olarak kullanmak daha doru olacaktır. Ancak anlaşılması açısında yazımızda intihal programı olarak kullanılacaktır.
En iyi intihal programları ya da ücretsiz intihal programları özellikle akademisyenler tarafından en çok sorgulanan hususlar olup bu yazımızca kısaca söz konusu yazılımlardan bahsedilecektir. Üniversiteler ve diğer yükseköğretim kurumlarında en çok kullanılan intihal programları iThenticate intihal programı veya Turnitin intihal programı adı verilen programlardır. Bu programlarla birlikte başka birçok program da benzerlik tespiti amacıyla kullanılmakta olup birkaçı şu şekildedir:
- İntihal.net https://intihal.net
- Anti-Plagiarism http://sourceforge.net/projects/antiplagiarismc/
- DupliChecker http://www.duplichecker.com/
- PaperRater http://www.paperrater.com/free_paper_grader
- net http://plagiarisma.net/
- PlagiarismChecker http://www.plagiarismchecker.com/
- Plagium http://www.plagium.com/
- PlagTracker http://www.plagtracker.com
- Viper http://www.scanmyessay.com/viperdownload_aca.html
- SeeSources http://www.plagscan.com/seesources/analyse.php
Turnitin İntihal Programı
Turnitin intihal programına bağlı olunan üniversitenin vermiş olduğu şifre ile giriş yapılabilir. Turnitin Türkçe intihal programı olarak görülebilir. Çünkü Türkçe dil seçeneği mevcuttur. Turnitin İntihal Programı ile intihal taraması ve intihal sorgulaması yapılabilir. Programda benzerlik oranı hesaplaması yapılarak hangi yayından yüzde kaç oranında alıntı yapıldığı görülmektedir. Turnitin intihal programından elde edilen çıktılar ile benzerlik oranını düşürmek için yayın üzerinde ayrıca çalışılarak benzerlik oranı düşürülebilir.
Turnitin Giriş için tıklayınız.
iThenticate İntihal Programı
iThenticate intihal programı ile intihal taraması ve intihal sorgulaması yapılabilir. Programda benzerlik oranı hesaplaması yapılarak hangi yayından yüzde kaç oranında alıntı yapıldığı görülmektedir. iThenticate giriş sonucu elde edilen çıktılar ile benzerlik oranını düşürmek için yayın üzerinde ayrıca çalışılarak benzerlik oranı düşürülebilir. iThenticate intihal programı ile kapsamlı sonuçlar alınabilir, eşleşmeler ve kaynakçalar görüntülenebilir ve kritik sorunlar belirlenebilir.
iThenticate Giriş için tıklayınız.
İThenticate Başlangıç Kılavuzu
İThenticate Benzerlik Raporu Kılavuzu
İntihal Etik İhlali ile İlgili Emsal Yargı Kararları
1-İntihal Etik İhlali İdare Mahkemesi Kararı
a- Davanın konusu : Karara konu olan olayda Doçent adayının başvurusu, eser incelemesinde intihal nedeniyle iptal edildi. Eser incelemesi intihal tespiti yaparak iptal kararı verdi. Aday da bu iptale istinaden idare mahkemesine başvurmuş ve idare mahkemesi de eserde aşağıda açıklanacağı şekilde intihal olduğunu, doçentlik başvurusunun iptalinin usul ve yasaya uygun olduğunu tespit etmiştir. Çalışmamıza konu Danıştay Kararı da bunun üzerine yapılan başvuruyu inceleyip karara bağlamıştır.
İdare Mahkemesi’nin kararı şu şekildedir:
”Davacı tarafından, bilirkişilerce uyuşmazlık konusu kitapta Devlet Planlama Teşkilatı’nın Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Sosyal Hizmetler ve Yardımlar Özel İhtisas Komisyon Raporu’ndan da yolsuz alıntılar yapıldığı belirtilmekle birlikte, anılan yayının kapak sayfasında, söz konusu çalışmanın yayın ve referans olarak kullanılmasının Devlet Planlama Teşkilatı’nın iznini gerektirmeyeceği ve internet adresi belirtilerek yayın ve referans olarak kullanılabileceğinin belirtilmesi karşısında, bilirkişi raporunun bu kısmının uyuşmazlıkta dikkate alınmaması gerektiği ileri sürülmüş ise de, kitapta, çoğu yerde atıfta bulunmamak ve bazen de alıntı kurallarına aykırı olarak çok uzun alıntılar yapmak suretiyle DPT Raporunun kendi özgün fikri gibi lanse edildiği, dolayısıyla anılan eser yönünden de etik ihlalin oluştuğu,
diğer taraftan, … ve diğerlerinin ”…” adlı yayınından yapılan intihallerin de tablolar eşliğinde gösterildiği ve davacıya ait yayında intihal/etik ihlal yapıldığının anlaşıldığı, davacının doçentlik başvurusunda başarısız sayılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata aykırılık bulunmadığı sonucuna varılarak davanın reddine karar verilmiştir.
b-İntihal Kararı Danıştay İncelemesi
Danıştay 8. DAİRE E. 2017/1380 K. 2021/245 SAYILI dosyada incelemeye başlarken öncelikle Doçentlik Sınav Yönetmeliği m.7’deki hükümleri açıklamış ve intihal konusunda bu hükümlerin uygulama alanı bulabileceğini belirtmiştir. Bu hükümlerden yola çıkarak yapılacak olan intihal incelemesinin sadece doçentlik başvurusu kapsamında sunulan eserlere yönelik olduğunu belirterek, bu kapsamda sunulmayan bir eserin intihal içerdiği gerekçesiyle adayın doçentlik başvurusunun reddedilmesinin Doçentlik Sınav Yönetmeliği’nin 7.maddesinin emredici hükümlerine aykırı olduğunu belirtmiştir. Kaldı ki intihal incelemesi yapılan eserin doçentlik başvurusu kapsamında sunulmadığı davalı idare tarafından da kabul edilmiştir.
Dolayısıyla davacı doçent adayının, doçentlik başvurusunun eser incelemesi aşamasında sunmadığı bir eserden dolayı başarısız sayılması Doçentlik Sınav Yönetmeliği’nin 7.maddesinin emredici hükümlerine aykırıdır. Danıştay’ın açıklamalarında da belirttiği gibi intihal etik ihlali yapıldığı belirtilen “Sosyal Hizmet” adlı eserin doçentlik başvuru dosyasında bir eser olarak sunulmamış olması, bu eserin doçentlik başvurusunun eser incelemesi aşamasında incelenemeyeceği anlamına gelmektedir.
c- İntihal Danıştay Kararı
Sonuç olarak Danıştay yukarıda özeti geçilen nedenleri öne sürerek davacı doçent adayının doçentlik başvurusunun eser incelemesi aşamasında sunmadığı bir eserden dolayı intihal etik ihlali yapıldığı ileri sürülerek başarısız sayılmasını hukuka aykırı bulmuş, davacının idare mahkemesinin kararını temyiz etmesini ise haklı bularak temyize konu kararın bozulmasına, dosyanın yeniden bir karar verilmek üzere anılan Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 (on beş) gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 21/01/2021 tarihinde oybirliği ile karar vermiştir.
2- Doçentlik Başvurusunun İntihal Etik İhlalinden Reddi Davası
Dava, Mart 2019 döneminde Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Temel Alanından doçentlik başvurusunda bulunan müvekkilin doçentlik başvurusunun, başvuru dosyasında kullanmış olduğu bazı yayınlarında Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesinin 8/1-(a) maddesine göre intihal yoluyla etik ihlalde bulunduğundan bahisle iptaline ilişkin 19.03.2019 tarih ve E.3417 sayılı işlemin iptali için açılmıştır.
ÜAK iddiaya konu olan C2.1 ve C2.3 nolu yayınlarının iThenticate raporlarının çok sayıda “doğrudan alma” olduğu, doğrudan alınmayan kısımlarda ise çok ciddi İngilizce hataları nedeniyle tespitlerin yapılamadığı belirlendiğinden bahisle bu işlemi tesis etmiştir. Mahkeme aldığı bilirkişi raporunda benzerlik gösteren kısımların tamamında ilk kaynağa atıf verilmiş olması ve ilgili atıfların tamamının çalışmanın kaynakçasında yer almasını gerekçe göstererek davaya konu işlemi hukuka aykırı bulmuştur.
Açıklanan nedenlerle; 26/02/2021 tarihinde dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş olup bu karar ANKARA BÖLGE İDARE MAHKEMESİ 4. İDARİ DAVA DAİRESİ’nin diğer kanun yolları kapalı ve kesin olmak üzere, 10/06/2021 tarihindeki kararı ile kesinleşmiştir.
3- Doçentlik Başvurusunda İntihal İddiası Sonucu Açılan Dava
“Mühendislik” Temel Alanından Doçentlik Sınavına başvuran müvekkil adına, müvekkil hakkında Fen ve Mühendislik Bilimleri Etik Komisyonu’nun …. tarihli ve … No’lu toplantısında etik ihlal kararı verilmesine ilişkin işlemin; hukuka aykırı olduğu, iddiaya konu eserlerinde intihal etik ihlal fiilini işleme durumunda olan kişilere özensizlik, kast yoktur, iddiayı haklılaştıracak nitelik ve yoğunlukta olmadığı gerekçeleriyle etik ihlal olmadığı kararı verildiği, işlemde hiçbir gerekçe yer almadığı gibi hangi eserde intihal işlendiğine dair bile bilgi yer almadığı, ölçülülük ilkesine aykırı olarak işlem tesis edildiği ileri sürülerek işlemin iptali ve yürütmenin durdurulması Ankara 9. İdare Mahkemesi nezdinde istenmiştir.
ÜAK Fen ve Mühendislik Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın etiği Komisyonu tarafından ;
“iddialar, savunma ve uzman görüşleri birlikte değerlendirildiğinde; Dr. …..’nun iddiaya konu olan yayınlarında Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi kapsamında Madde 4-1-a ‘Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,’ intihal fiilini işleyerek etik ihlalde bulunduğuna oy birliği ile karar verildi” şeklinde karar verilmiştir.
Dava dilekçemizde ileri sürdüğümüz hususlara paralel olarak hazırlanan bilirkişi raporunda “Sonuç olarak Dr. ………bazı eserlerinde yukarıda ifade edilen hususlarda yeterli itinayı göstermediği dolayısıyla özensizlik yaptığı anlaşılsa da bunların intihal eylemi kapsamında düşünülemeyeceği” görüş ve kanaatine varıldığı belirtilmiştir.
Bu durumda, Ankara 9. İdare Mahkemesi tarafından dava dilekçemiz ve bilirkişi raporundaki tespitler doğrultusunda, müvekkilin Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı Fen ve Mühendislik Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu’nun kararında belirtilen “Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi kapsamında Madde 4-1-a ‘Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,’ intihal fiilini işleyerek etik ihlalde bulunduğu” fiilini işlemediği anlaşıldığından, etik ihlalinin gerçekleştiğine karar verilmesine ilişkin Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı Fen ve Mühendislik Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu’nun … tarihli ve …. No’lu toplantısında etik ihlal kararı verilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülmemiştir.
ÜAK bu karara karşı istinaf mahkemesine itiraz yoluna gitmişse de Ankara Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesi Esas No: 2020/311 sayılı ve 26/06/2020 tarihli kararı ile dava lehe kesinleşmiştir.
4- İntihal etik ihlali ile ilgili diğer emsal karar içeriklerinden de aşağıda kısaca bahsedilmektedir:
Emsal Karar 1: ÜAK Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Komisyonu önüne gelen intihal iddialarını değerlendirerek; iddiada atıf verilmediği ifade edilen yerlerde başka kaynaklara atıf verildiğini, bir konuda yazı yazılırken benzer ifadeleri birçok eserde bulmak mümkün olduğunu, bunlardan birine ya da birkaçına atıf yapmak, söylenileni temellendirmek için yeterli olduğunu ifade ederek her defasında atıfta bulunmak gerekli olmadığını vurgulamış ve intihal (plagiarism) olmadığına karar vermiştir.
Emsal Karar 2: Ankara İdare Mahkemesi tarafından alınan yürütmeyi durdurma kararında atıf hususunda bazı özensizlikler tespit edilse de tezin yazıldığı dönem itibariyle akademik hayatının başlangıcında olduğu değerlendirilmiş ve yeterli donanıma sahip olamayabileceği üzerinde durularak intihal (plagiarism) eyleminin oluşmadığını ortaya koymuştur.
Emsal Karar 3: Doktora tezinde intihal yaptığından bahisle doktora tezinin iptaline ve doktor unvanının geri alınmasına ilişkin işlem nedeniyle İdare Mahkemesi’nde açılan davada yaptırılan bilirkişi raporunda, davacının alıntı yaptığı, yapılan alıntıların 500’ün üzerinde sayfası olan tezin ilk 71 sayfasında olduğu, tezdeki alıntıların tezin başlangıç̧ kısmında yer aldığı ve genel geçer nitelikte her yerde bulunan ansiklopedik türde bilgilerden oluştuğu, tezin ana kısmında yer almadığının belirtilmesi üzerine işlemin iptaline karar verildiği görülmektedir.
Emsal Karar 4: Ankara İdare Mahkemesi ilgili çalışmada dikkatsizce iktibas yapıldığı ancak bunun sehven yapılmış intihal (plagiarism) düzeyine varmayan ve tezi tamamen yok sayacak bir husus olmadığı tespit edilerek hukuka aykırı karar iptal etmiştir.
Emsal Karar 5: Ankara İdare Mahkemesi intihal benzerlik oranı yapıldığı yıl itibariyle alınamamasına rağmen, benzerliklerin yüzde olarak çok düşük olduğu ifade edilerek başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek tanımı kapsamında intihal (plagiarism) fiilini işlemediği sonucuna vararak, dava konusu işlemde hukuka uygunluk görmemiştir.
Emsal Karar 6: Ankara İdare Mahkemesi alıntı yapılan eserin tam başlığı ve yazar isminin kaynakçada açıkça yer aldığı, bir başka eseri kendi eseri gibi sunma gayretinde olan kişinin söz konusu eseri kendi eserinin kaynaklar listesinde göstermesinin intihal etik ihlali(plagiarism) gayreti ile bağdaşmadığı değerlendirmesinde bulunarak intihal olmadığı tespiti yaparak iptal kararı vermiştir.
Emsal Karar 7: Ankara İdare Mahkemesinde bilirkişiler şu ifadeleri kullanmışlardır; “…şurası da bir gerçektir ki iddiaya konu olan çoğu husus, adayın çalışmalarım etkileyecek veya çalışmalarının esasını değiştirecek bir durum oluşturmamaktadır. Bunların birçoğu genel bilgi niteliğindedir. Kaldı ki adayın alanında pek çok çalışmalar yaptığı da görülmektedir. …ifade edilen hususlarda yeterli itinayı göstermediği dolayısıyla özensizlik yaptığı anlaşılsa da bunların intihal etik ihlali (plagiarism) eylemi kapsamında düşünülemeyeceği görüş ve kanaatine varıldığı belirtilmiştir.”
İntihal Etik İhlali ile İlgili Örnek ÜAK Etik Komisyon Kararları
Burada paylaşılan komisyon kararlarının özetlerinde tarafımızca hazırlanan savunmalar kapsamında ÜAK Etik Komisyonlarınca verilen kararlardan yararlanılmış ve bilgilerinize sunulmuştur.
1- İntihal Etik İhlali (+ Tekrar Yayım, Dilimleme) ile İlgili Etik Komisyon Kararı
2- İntihal Etik İhlali ile İlgili Etik Komisyon Kararı
3- Kendinden Aşırma ile İlgili Etik Komisyon Kararı
4- İntihal Etik İhlali ile İlgili Etik Komisyon İncelemesi
5-İntihal Etik İhlal İddiasında Savunmamıza Karşı Verilen Etik Komisyon Kararı